Tổng quan về huyện Như Thanh trước sáp nhập
Huyện Như Thanh nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Thanh Hóa.
- Tổng diện tích: Khoảng 588,11 km².
- Dân số: Năm 2022 dân số ước đạt 106.690 người.
- Mật độ dân số: Đạt 181 người/km².
Vị trí địa lý:
- Phía Đông giáp thị xã Nghi Sơn và huyện Nông Cống.
- Phía Tây giáp huyện Như Xuân và huyện Thường Xuân.
- Phía Nam giáp huyện Nghĩa Đàn và huyện Quỳnh Lưu (Nghệ An).
- Phía Bắc giáp huyện Triệu Sơn.
Đơn vị hành chính
Huyện Như Thanh có 14 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc gồm:
- 1 thị trấn: Bến Sung (huyện lỵ).
- 13 xã: Cán Khê, Hải Long, Mậu Lâm, Phú Nhuận, Phượng Nghi, Thanh Kỳ, Thanh Tân, Xuân Du, Xuân Khang, Xuân Phúc, Xuân Thái, Yên Lạc, Yên Thọ.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Tỉnh Thanh Hóa đang tập trung đầu tư mạnh vào hạ tầng kết nối vùng, như tuyến cao tốc Bắc-Nam, đường từ cảng hàng không Thọ Xuân đến khu kinh tế Nghi Sơn, và nâng cấp cảng Nghi Sơn. Điều này mở ra cơ hội kết nối vận tải cho các huyện nội tỉnh như Như Thanh.
- Như Thanh nằm trong đầu các tuyến tỉnh lộ quan trọng, dễ tiếp cận các trục kinh tế lớn. Tuy nhiên để khai thác hiệu quả, cần tiếp tục nâng cấp đường liên xã và đường nội địa, đặc biệt trong vùng nông thôn và núi, nhằm giảm chi phí vận chuyển hàng hóa và thúc đẩy phát triển liên kết vùng.
- Sự đầu tư hạ tầng truyền thông và điện - nước tại Thanh Hóa đang được triển khai đồng bộ, với mức độ phủ rộng khắp. Tuy nhiên ở huyện miền núi như Như Thanh, khu vực xa trung tâm vẫn cần tăng cường đầu tư để đạt chuẩn phục vụ doanh nghiệp, du lịch và kết nối cộng đồng kỹ thuật số.
Kinh tế
- Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch: Thanh Hóa đang hướng đến mục tiêu tăng trưởng GRDP từ 9.9% (giai đoạn 2021 - 2024) lên mức cao hơn, với trọng tâm chuyển dịch sang ngành công nghiệp - chế biến và dịch vụ. Trong tương lai, Như Thanh có thể tận dụng định hướng này để phát triển công nghiệp chế biến nông - lâm sản, dịch vụ logistics nhỏ, du lịch cộng đồng, đặc biệt với lợi thế tự nhiên và vị trí địa lý.
- Nông nghiệp và hợp tác xã: Toàn tỉnh đã xây dựng được 114 chuỗi cung ứng nông sản, góp phần đảm bảo giá trị và ổn định đầu ra cho người nông dân. Với tiềm năng nông lâm, Như Thanh cần áp dụng mô hình tương tự khuyến khích hợp tác xã hợp tác với doanh nghiệp để xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm OCOP, gắn kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ.
- Công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp: Thanh Hóa đang chuyển dịch mạnh sang công nghiệp chế biến chiếm gần 80% cơ cấu công nghiệp.
- Thương mại - Du lịch - Dịch vụ: Hoạt động thương mại - dịch vụ của tỉnh có tốc độ tăng trưởng bình quân 13.7%; du lịch tăng trưởng mạnh với hàng chục triệu lượt du khách mỗi năm.
- Hợp tác xã và kinh tế tập thể: Năng lực hợp tác xã tại tỉnh được tăng cường ứng dụng công nghệ, liên kết chuỗi giá trị và cải thiện năng suất. Như Thanh nên hỗ trợ hợp tác xã nông nghiệp đổi mới, nâng cao năng suất, tham gia sâu hơn vào thị trường tiêu thụ liên vùng và quốc tế.
Di tích và lễ hội
Di tích tiêu biểu:
- Lò cao kháng chiến (xã Hải Vân): Di tích gắn với lịch sử kháng chiến, là điểm tham quan lịch sử - giáo dục cần tôn tạo, bảo vệ và đưa vào tuyến du lịch giáo dục.
- Đền - Phủ - Chùa: Đền Phủ Na (xã Xuân Du), đền Bạch Y công chúa (xã Phú Nhuận), đền Đức Ông Khe Rồng (thị trấn Bến Sung), đền Mẫu Phủ Sung - các điểm này có giá trị văn hóa dân gian và là nơi tổ chức lễ hội thu hút cộng đồng địa phương và du khách.
- Hang động và danh thắng: Hang Lèn Pót (xã Xuân Thái), hang Ngọc (xã Xuân Khang) cùng với hồ Yên Mỹ là các điểm thiên nhiên gợi ý khai thác du lịch sinh thái, trải nghiệm dã ngoại.
Lễ hội
Hệ thống lễ hội trong huyện bao gồm các nghi lễ truyền thống như Kin chiêng Boọc Mạy (di sản văn hóa phi vật thể quốc gia - liên quan tới các dân tộc thiểu số), lễ “Tết Boóc Mạy”, “Cơm mới”, các nghi lễ rước bóng Phủ Na, rước linh vị Bạch Y công chúa. Những lễ hội này thường kết hợp phần lễ (tín ngưỡng) và phần hội (văn nghệ, trò chơi dân gian, chợ phiên).
Định hướng phát triển huyện Như Thanh đến năm 2030 và tầm nhìn năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp: Phát triển ít nhất 2 vùng sản xuất hàng hóa tập trung (lúa chất lượng cao, cây ăn quả, sản phẩm OCOP) với liên kết hợp tác xã - doanh nghiệp, giảm tỷ lệ lao động thuần nông.
- Phát triển du lịch cộng đồng và du lịch văn hóa: Chuẩn hóa 6–8 tour hàng năm, tăng lượt khách 10-15%/năm trong giai đoạn 2025-2030; xây dựng hệ thống homestay tiêu chuẩn tại các xã có di tích và cảnh quan. Hình thành một cụm công nghiệp sạch chuyên chế biến nông sản, vật liệu xây dựng, giải quyết việc làm và tăng tỷ lệ công nghiệp trong GRDP.
- Bảo tồn di tích và lễ hội: Lập hồ sơ xếp hạng bổ sung, thực hiện bảo tồn kỹ thuật tại Lò cao kháng chiến và các đền/chùa quan trọng.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Như Thanh
Tầm nhìn đến năm 2050
- Hệ sinh thái kinh tế đa dạng: Nông nghiệp công nghệ cao, lâm nghiệp bền vững, công nghiệp chế biến quy mô vừa, dịch vụ du lịch văn hóa - sinh thái phát triển, logistics liên vùng.
- Du lịch bền vững và di sản: Các di tích được quản lý theo tiêu chuẩn bảo tồn, lễ hội duy trì bản sắc, du khách đến theo mùa vụ và chương trình trải nghiệm văn hóa; du lịch đóng góp đáng kể vào thu nhập bình quân người dân.
- Hạ tầng số và đô thị hóa có kiểm soát: Thị trấn Bến Sung phát triển thành đô thị nhỏ thông minh, số hóa quản lý đất đai và dịch vụ công, hệ thống cảnh báo thiên tai hoạt động hiệu quả.
Kết luận
Như Thanh có đủ tổng hòa điều kiện để phát triển: diện tích tương đối lớn, nguồn tài nguyên thiên nhiên (hồ, rừng, hang động), di tích lịch sử và lễ hội phong phú, vị trí kết nối vùng. Tuy nhiên để biến tiềm năng thành thực lực cần có cơ chế liên kết hợp tác xã - doanh nghiệp để phát triển chuỗi giá trị nông sản, xây dựng cụm công nghiệp sạch phù hợp và phát triển du lịch cộng đồng gắn bảo tồn đặc sắc văn hoá dân tộc. Nếu thực hiện có kỷ luật và đồng bộ theo lộ trình, Như Thanh có thể đạt mục tiêu đến năm 2030 và trở thành huyện mẫu về phát triển kinh tế - văn hóa bền vững trong tầm nhìn năm 2050.
