Tổng quan về huyện Nguyên Bình trước sáp nhập
Huyện Nguyên Bình nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Cao Bằng, là địa phương nổi tiếng với địa hình núi non hùng vĩ, cảnh quan thiên nhiên đặc sắc và nhiều di tích lịch sử quan trọng. Huyện có diện tích 841 km², dân số khoảng 39.654 người, chủ yếu là đồng bào dân tộc Tày, Nùng, Dao, Mông sinh sống.
Địa hình huyện đa phần là núi cao, độ dốc lớn, xen lẫn thung lũng nhỏ, thích hợp phát triển lâm nghiệp, chăn nuôi và trồng cây dược liệu, cây công nghiệp. Khí hậu đặc trưng cận nhiệt đới núi cao, mùa đông lạnh giá, mùa hè mát mẻ, lượng mưa dồi dào.
Ranh giới hành chính của huyện Nguyên Bình trước sáp nhập như sau:
- Phía Đông giáp huyện Hòa An và huyện Quảng Uyên
- Phía Tây giáp huyện Bảo Lạc
- Phía Nam giáp tỉnh Bắc Kạn
- Phía Bắc giáp huyện Hà Quảng
Với vị trí địa lý đặc biệt, huyện Nguyên Bình giữ vai trò kết nối giữa Cao Bằng và các tỉnh Đông Bắc khác, đồng thời là điểm đến quan trọng trong phát triển du lịch sinh thái, lịch sử.
Đơn vị hành chính
Huyện Nguyên Bình được chia thành 17 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 2 thị trấn trung tâm và 15 xã, cụ thể: Thị trấn Nguyên Bình, Thị trấn Tĩnh Túc, Xã Ca Thành, Xã Hoa Thám, Xã Hưng Đạo, Xã Mai Long, Xã Minh Tâm, Xã Phan Thanh, Xã Quang Thành, Xã Tam Kim, Xã Thành Công, Xã Thể Dục, Xã Thịnh Vượng, Xã Triệu Nguyên, Xã Vũ Minh, Xã Vũ Nông, Xã Yên Lạc.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Huyện Nguyên Bình trong những năm qua đã có bước phát triển tích cực về cơ sở hạ tầng. Mạng lưới giao thông chính gồm các tuyến quốc lộ, tỉnh lộ, đường liên xã được đầu tư, nhựa hóa và bê tông hóa, thuận lợi cho lưu thông hàng hóa, kết nối với thành phố Cao Bằng và tỉnh Bắc Kạn.
Hệ thống điện lưới quốc gia cơ bản phủ kín các xã, tỷ lệ hộ dân sử dụng điện ổn định đạt trên 90%. Mạng viễn thông, truyền hình, Internet được mở rộng đến hầu hết trung tâm xã và cụm dân cư. Huyện đã xây dựng, nâng cấp nhiều công trình phúc lợi như trường học, trạm y tế xã, nhà văn hóa cộng đồng, tạo điều kiện cải thiện chất lượng đời sống nhân dân.
Các chợ xã, chợ trung tâm thị trấn Nguyên Bình và Tĩnh Túc là nơi trao đổi hàng hóa, tiêu thụ nông sản, phục vụ đời sống và phát triển thương mại dịch vụ. Hạ tầng thủy lợi với nhiều tuyến kênh mương kiên cố góp phần ổn định sản xuất nông nghiệp, đảm bảo nguồn nước tưới.
Kinh tế
Nền kinh tế của huyện Nguyên Bình trước sáp nhập chủ yếu dựa vào nông – lâm nghiệp và khai khoáng, với tỷ trọng nông nghiệp chiếm phần lớn trong cơ cấu sản xuất. Các cây trồng chính gồm lúa nương, ngô, khoai, sắn, thuốc lá và cây dược liệu, được canh tác chủ yếu trên các thung lũng nhỏ xen kẽ núi cao.
Huyện có thế mạnh về lâm nghiệp, diện tích rừng tự nhiên và rừng trồng tương đối lớn, tạo điều kiện phát triển kinh tế rừng, trồng rừng sản xuất kết hợp bảo vệ rừng đầu nguồn. Bên cạnh đó, chăn nuôi gia súc, gia cầm, đặc biệt là trâu bò thả đồi và lợn đen địa phương, đóng vai trò quan trọng trong tăng thu nhập cho người dân.
Nguyên Bình còn nổi tiếng là vùng giàu tài nguyên khoáng sản, với trữ lượng thiếc tập trung tại mỏ Tĩnh Túc – từng là một trong những mỏ thiếc lớn nhất cả nước. Tuy nhiên, hoạt động khai thác khoáng sản đã giảm quy mô trong những năm gần đây do yêu cầu bảo vệ môi trường và tái cơ cấu kinh tế.
Thương mại – dịch vụ tập trung ở thị trấn Nguyên Bình và thị trấn Tĩnh Túc, là nơi mua bán nông sản, vật tư sản xuất, hàng tiêu dùng phục vụ nhu cầu dân sinh. Tuy nhiên, quy mô thương mại vẫn còn hạn chế do dân cư thưa và thu nhập chưa cao.
Làng nghề truyền thống
Một số nghề thủ công nhỏ lẻ như dệt thổ cẩm, đan lát, rèn nông cụ vẫn duy trì ở các hộ gia đình, tập trung rải rác trong cộng đồng các dân tộc Tày, Nùng, Dao. Tuy nhiên, sản phẩm chủ yếu phục vụ nhu cầu sinh hoạt, chưa phát triển thành hàng hóa thương mại có thương hiệu.
Trong chiến lược phát triển lâu dài, huyện định hướng bảo tồn và hỗ trợ phát triển sản phẩm thủ công truyền thống gắn với chương trình OCOP và khai thác du lịch cộng đồng nhỏ lẻ, qua đó từng bước tăng giá trị kinh tế và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Huyện Nguyên Bình sở hữu nhiều di tích lịch sử và thắng cảnh thiên nhiên đặc sắc, tiêu biểu nhất là:
- Khu di tích lịch sử rừng Trần Hưng Đạo, thuộc xã Tam Kim, cách thị trấn Nguyên Bình khoảng 18 km, là nơi Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân – tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam – được thành lập ngày 22/12/1944. Đây là điểm di tích lịch sử cách mạng đặc biệt quan trọng, được xếp hạng di tích quốc gia.
- Vườn quốc gia Phia Oắc – Phia Đén, trải rộng trên địa bàn các xã Thành Công, Phan Thanh, Quang Thành và thị trấn Tĩnh Túc, cách trung tâm huyện khoảng 30 km. Đây là vùng bảo tồn thiên nhiên quý giá với hệ sinh thái rừng nguyên sinh, nhiều loài động thực vật quý hiếm, phong cảnh núi rừng hoang sơ, khí hậu quanh năm mát mẻ.
Những địa điểm này không chỉ có giá trị to lớn về lịch sử, môi trường và nghiên cứu khoa học, mà còn là tiềm năng lớn để phát triển du lịch sinh thái, du lịch văn hóa – lịch sử trong tương lai.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Trong giai đoạn đến năm 2030, huyện Nguyên Bình xác định mục tiêu phát triển nông – lâm nghiệp bền vững gắn với bảo vệ môi trường, cải thiện hạ tầng giao thông và giảm nghèo nhanh. Huyện tập trung xây dựng các vùng chuyên canh cây dược liệu, cây ăn quả ôn đới, phát triển chăn nuôi trâu bò hàng hóa và trồng rừng sản xuất.
Cùng với đó, việc bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích rừng Trần Hưng Đạo, Vườn quốc gia Phia Oắc – Phia Đén được ưu tiên, hình thành các sản phẩm du lịch sinh thái và lịch sử gắn với xây dựng thương hiệu địa phương. Chương trình xây dựng nông thôn mới, hỗ trợ phát triển sản xuất, nâng cấp hạ tầng điện – đường – trường – trạm sẽ tiếp tục được triển khai đồng bộ.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Huyện Nguyên Bình
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, huyện Nguyên Bình hướng tới trở thành vùng phát triển kinh tế – du lịch sinh thái – lịch sử trọng điểm của tỉnh Cao Bằng, kết hợp hài hòa giữa bảo tồn thiên nhiên và phát triển kinh tế bền vững. Huyện sẽ hoàn thiện hệ thống hạ tầng giao thông liên vùng, hiện đại hóa hạ tầng số, phát triển các vùng sản xuất nông – lâm nghiệp hàng hóa quy mô lớn, đẩy mạnh khai thác du lịch sinh thái tại Phia Oắc – Phia Đén và du lịch lịch sử tại rừng Trần Hưng Đạo. Mục tiêu dài hạn là nâng cao thu nhập bình quân đầu người, giảm mạnh tỷ lệ hộ nghèo, bảo vệ tài nguyên môi trường và giữ gìn các giá trị lịch sử – văn hóa của quê hương cách mạng.
