Tổng quan về huyện Nghĩa Đàn trước sáp nhập
Huyện Nghĩa Đàn, nằm ở vùng núi phía Bắc tỉnh Nghệ An, là một trong những địa phương giàu tiềm năng về tài nguyên thiên nhiên và văn hóa truyền thống. Trước khi trải qua đợt sáp nhập đơn vị hành chính lớn vào năm 2025 theo Nghị quyết 1678/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, huyện này đã khẳng định vị thế là trung tâm kinh tế - xã hội quan trọng của khu vực Tây Bắc Nghệ An. Với lịch sử hình thành từ thời phong kiến, Nghĩa Đàn từng được biết đến qua tên gọi Nghĩa Đường trước khi đổi tên vào năm 1885 dưới triều Đồng Khánh.
Về mặt địa lý, huyện Nghĩa Đàn sở hữu diện tích tự nhiên lên đến 617,55 km², chiếm một phần đáng kể trong tổng diện tích tỉnh Nghệ An. Dân số huyện trước sáp nhập ước tính khoảng 157.600 người (dữ liệu cập nhật gần nhất trước năm 2025), với mật độ dân cư trung bình khoảng 255 người/km², chủ yếu tập trung ở các xã đồng bằng ven thị trấn.
Ranh giới hành chính của huyện Nghĩa Đàn trước sáp nhập được xác định rõ nét, tạo nên một không gian địa lý hài hòa giữa núi non và đồng bằng:
- Phía Bắc giáp huyện Lang Chánh (Thanh Hóa)
- Phía Nam giáp huyện Quỳ Hợp
- Phía Đông giáp thị xã Thái Hòa
- Phía Tây giáp huyện Kỳ Sơn
Đơn vị hành chính
Trước đợt sáp nhập năm 2025, hệ thống đơn vị hành chính cấp xã của huyện Nghĩa Đàn được tổ chức một cách hợp lý, với tổng cộng 20 đơn vị, bao gồm một thị trấn trung tâm và 19 xã.
Dưới đây là danh sách đầy đủ các đơn vị hành chính: thị trấn Nghĩa Đàn, xã Nghĩa An, xã Nghĩa Bình, xã Nghĩa Đức, xã Nghĩa Hiếu, xã Nghĩa Hồng, xã Nghĩa Hội, xã Nghĩa Khánh, xã Nghĩa Lộc, xã Nghĩa Mai, xã Nghĩa Mỹ, xã Nghĩa Phúc, xã Nghĩa Sơn, xã Nghĩa Thắng, xã Nghĩa Thuận, xã Nghĩa Tiến, xã Nghĩa Trung, xã Nghĩa Yên, xã Nghĩa Đồng, xã Nghĩa Phú.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng của huyện Nghĩa Đàn trước sáp nhập đã đạt được những bước tiến đáng kể, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Hệ thống giao thông là một trong những điểm mạnh nổi bật, với Quốc lộ 48 và Quốc lộ 48B chạy xuyên qua huyện, kết nối trực tiếp với thành phố Vinh cách khoảng 95 km về phía Tây. Những tuyến đường này không chỉ phục vụ vận tải hàng hóa mà còn thúc đẩy du lịch, đặc biệt là các chuyến xe khách hàng ngày từ bến xe Vinh đến thị trấn Nghĩa Đàn.
Kinh tế
Kinh tế huyện Nghĩa Đàn trước sáp nhập chủ yếu dựa vào nền tảng nông - lâm nghiệp, nhưng đã có sự chuyển dịch tích cực sang công nghiệp và dịch vụ, tạo nên một bức tranh đa dạng và bền vững. Với lợi thế địa hình đồi núi chiếm hơn 70% diện tích, lâm nghiệp là trụ cột, đóng góp khoảng 25% giá trị sản xuất, thông qua khai thác gỗ keo, cao su và chè. Các xã như Nghĩa Lộc và Nghĩa Mai nổi tiếng với vườn chè hữu cơ, xuất khẩu sang thị trường châu Âu, đạt doanh thu hàng trăm tỷ đồng mỗi năm.
Tăng trưởng kinh tế trung bình 6-7% hàng năm trước sáp nhập được hỗ trợ bởi các chính sách ưu đãi đầu tư, như miễn thuế đất cho doanh nghiệp mới trong 5 năm. Tuy nhiên, thách thức từ biến đổi khí hậu và lao động di cư đòi hỏi các giải pháp như áp dụng công nghệ cao trong nông nghiệp, với mô hình trang trại bò sữa lớn nhất Đông Nam Á tại xã Nghĩa Phú, sản xuất hơn 10.000 lít sữa/ngày. Kinh tế Nghĩa Đàn trước sáp nhập thực sự là minh chứng cho sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, hướng tới mục tiêu trở thành vùng kinh tế tổng hợp trọng điểm của tỉnh.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Định hướng phát triển huyện Nghĩa Đàn đến năm 2030 tập trung vào xây dựng vùng kinh tế tổng hợp trọng điểm, với trọng tâm là đô thị hóa và công nghiệp hóa bền vững, theo Quy hoạch xây dựng vùng huyện được UBND tỉnh Nghệ An phê duyệt tại Quyết định 717/QĐ-UBND ngày 11/3/2025. Mục tiêu chính là đạt GRDP tăng trưởng trung bình 8-9%/năm, nâng thu nhập bình quân đầu người lên 80 triệu đồng, và tỷ lệ đô thị hóa đạt 15%. Không gian phát triển được chia thành ba phân vùng: vùng trung tâm với thị trấn Nghĩa Đàn làm hạt nhân hành chính - kinh tế, vùng phía Bắc tập trung lâm nghiệp và du lịch sinh thái, vùng phía Nam hướng đến nông nghiệp công nghệ cao.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Nghĩa Đàn
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn đến năm 2050 của huyện Nghĩa Đàn hướng tới việc trở thành đô thị loại III hiện đại, với nền kinh tế số hóa và xanh, theo đồ án Quy hoạch xây dựng vùng được Ban Thường vụ Tỉnh ủy thông qua ngày 30/12/2024. Mục tiêu dài hạn là GRDP bình quân đầu người đạt 200 triệu đồng, dân số đô thị hóa 30%, và trở thành đầu mối giao thương quốc tế qua biên giới Lào. Không gian phát triển mở rộng ba đô thị: thị trấn Nghĩa Đàn (loại III), đô thị Nghĩa Sơn (loại V) tập trung du lịch, và đô thị Nghĩa Lộc (loại VI) cho nông nghiệp sinh thái, với tổng diện tích quy hoạch 31.788 ha chiếm 51% đất tự nhiên.
