Tổng quan về huyện Nậm Pồ trước sáp nhập
Huyện Nậm Pồ trước sáp nhập là một huyện biên giới điển hình của tỉnh Điện Biên, nằm ở vùng Tây Bắc Việt Nam, nơi hội tụ sự đa dạng về địa hình và văn hóa dân tộc. Được thành lập năm 2013 từ việc tách 15 xã của hai huyện Mường Chà và Mường Nhé, huyện nhanh chóng trở thành điểm nút quan trọng về quốc phòng và kinh tế biên mậu. Với vị trí giáp biên giới Lào dài hơn 119 km, Nậm Pồ không chỉ đóng vai trò cầu nối giao thương mà còn là khu vực giàu tài nguyên rừng và tiềm năng du lịch sinh thái. Những năm qua, huyện đã chứng kiến sự chuyển mình từ một địa bàn khó khăn với tỷ lệ hộ nghèo cao lên mức tăng trưởng kinh tế ổn định, nhờ các chính sách hỗ trợ từ trung ương và tỉnh.
Diện tích tự nhiên của huyện đạt khoảng 1.495 km², chủ yếu là địa hình đồi núi cao xen lẫn thung lũng và sông suối, tạo nên cảnh quan hùng vĩ đặc trưng của vùng Tây Bắc. Khí hậu nhiệt đới gió mùa với mùa khô lạnh từ tháng 11 đến tháng 4 và mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10, chịu ảnh hưởng của gió Lào, khiến sản xuất nông nghiệp đòi hỏi sự thích ứng cao. Dân số trước sáp nhập ước tính khoảng 59.783 người (dữ liệu năm 2022), với mật độ chỉ 39 người/km², chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số như Mông (69,18%), Thái (18,50%), Dao và các nhóm khác.
Ranh giới hành chính của huyện được xác định rõ ràng, góp phần khẳng định vị trí chiến lược:
- Phía Đông giáp huyện Mường Chà
- Phía Tây giáp huyện Mường Nhé và Lào
- Phía Nam giáp Lào
- Phía Bắc giáp huyện Nậm Nhùn (Lai Châu)
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập năm 2025, huyện Nậm Pồ được tổ chức hành chính với 15 đơn vị cấp xã, tạo nền tảng quản lý hiệu quả cho địa bàn rộng lớn và địa hình phức tạp. Các đơn vị này được hình thành từ việc tách địa giới hai huyện lân cận, nhằm hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội đồng đều, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa và biên giới. Việc phân bố các xã giúp tối ưu hóa quản lý tài nguyên, từ nông nghiệp đến bảo vệ biên giới, đồng thời thúc đẩy các chương trình giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới. Danh sách các đơn vị hành chính bao gồm xã Chà Cang, xã Chà Nưa, xã Chà Tở, xã Na Cô Sa, xã Nà Bủng, xã Nà Hỷ, xã Nà Khoa, xã Nậm Chua, xã Nậm Khăn, xã Nậm Nhừ, xã Nậm Tin, xã Pa Tần, xã Phìn Hồ, xã Si Pa Phìn, xã Vàng Đán.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Hạ tầng của huyện Nậm Pồ trước sáp nhập đã có những bước tiến đáng kể, góp phần thay đổi diện mạo vùng biên giới. Từ giao thông đến y tế và giáo dục, các nỗ lực đầu tư đã tạo nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Những điểm nổi bật không chỉ nằm ở các công trình cụ thể mà còn ở sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn văn hóa dân tộc và hiện đại hóa hạ tầng, mở ra tiềm năng du lịch và thương mại biên giới.
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng huyện Nậm Pồ trước sáp nhập đã chứng kiến sự đầu tư mạnh mẽ, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông, nhằm khắc phục địa hình đồi núi chia cắt và thúc đẩy kết nối kinh tế. Hệ thống đường bộ là yếu tố then chốt, với tổng chiều dài đường huyện, xã và nội bản đạt khoảng 694 km, trong đó nhiều tuyến đã được bê tông hóa hoặc trải nhựa. Các dự án nổi bật bao gồm nâng cấp tuyến đường Nậm Pồ – Điện Biên, một phần của quốc lộ 4H, giúp rút ngắn thời gian di chuyển từ trung tâm huyện đến thành phố Điện Biên Phủ chỉ còn khoảng 140 km. Đến năm 2023, 11/15 xã đã có đường liên xã bê tông hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho vận chuyển nông sản và giao thương biên giới với Lào qua hai cửa khẩu phụ. Những cải thiện này không chỉ giảm chi phí logistics mà còn hỗ trợ chương trình nông thôn mới, với tỷ lệ đường đến trung tâm xã đạt chuẩn cao hơn so với giai đoạn đầu thành lập huyện.
Kinh tế
Kinh tế huyện Nậm Pồ trước sáp nhập chủ yếu dựa vào nông lâm nghiệp, với tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất bình quân 9,58%/năm từ 2013 đến 2023, phản ánh sự chuyển dịch từ tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa. Diện tích đất nông nghiệp và rừng chiếm hơn 80% tổng diện tích, tạo lợi thế cho các mô hình trồng trọt và chăn nuôi bền vững. Nông nghiệp là trụ cột, với các cây trồng chủ lực như lúa nước trên thung lũng, ngô sắn trên nương rẫy, và cây ăn quả như cam, mận, bưởi ở các xã Nà Hỳ, Vàng Đán.
Đến năm 2023, huyện đã xây dựng hàng trăm mô hình hiệu quả, như vườn cam 10 ha của hộ ông Sùng Quán Tùng tại xã Nậm Tin, mang lại thu nhập hàng triệu đồng mỗi vụ, hoặc dự án liên kết sản xuất dứa hữu cơ tại xã Nậm Chua. Các chương trình hỗ trợ từ Chương trình mục tiêu quốc gia đã giúp mở rộng diện tích cây công nghiệp như quế (1.436 ha), mắc ca và chanh leo, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 72% xuống 50,6%.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Giai đoạn đến năm 2030, định hướng phát triển huyện Nậm Pồ tập trung xây dựng đô thị hài hòa, nâng cao chất lượng sống và kinh tế biên giới, theo Quy hoạch tỉnh Điện Biên phê duyệt năm 2024. Mục tiêu chính là đạt tăng trưởng GRDP 10%/năm, với nông lâm nghiệp chiếm 40% và du lịch trên 10%, thông qua mở rộng hạ tầng giao thông và khu công nghiệp nhẹ. Huyện sẽ hình thành thị trấn Nậm Pồ làm đô thị loại V, kết nối các xã Nà Hỳ, Nậm Chua và Nà Khoa trên 400 ha, với tổng đầu tư hạ tầng xã hội hơn 3.456 tỷ đồng đến 2020 và tiếp tục đến 2030.
Các dự án thực tế đã và đang triển khai tăng tính khả thi, như Khu đô thị Nậm Pồ (quy hoạch 400 ha, bao gồm khu công nghiệp và thương mại), khởi công năm 2024 để hỗ trợ dân số dự kiến 6.500 người. Hạ tầng giao thông được ưu tiên với nâng cấp tuyến Nậm Pồ – Điện Biên và đường liên xã, đạt 100% bê tông hóa đến trung tâm xã, theo Chương trình mục tiêu quốc gia 2021-2025 với 40 dự án (102 tỷ đồng), như cầu treo dân sinh và nước sạch Nà Hỳ hoàn thành 2023. Kinh tế nông nghiệp phát triển qua mô hình OCOP và trồng quế (1.436 ha), mắc ca, giúp giảm nghèo xuống dưới 20%.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Nậm Pồ
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn đến năm 2050 của huyện Nậm Pồ là trở thành trung tâm kinh tế - du lịch biên giới quốc tế, thuộc vùng kinh tế III của tỉnh Điện Biên theo Quy hoạch 109/QĐ-TTg, với GRDP tăng gấp đôi 2030 và đô thị hóa trên 32%. Huyện sẽ phát triển thành đô thị loại IV, tập trung du lịch văn hóa - sinh thái đẳng cấp quốc tế, dựa trên ba trụ cột: lịch sử văn hóa, khám phá thiên nhiên và nghỉ dưỡng, đóng góp 20% GRDP tỉnh. Đô thị Nậm Pồ mở rộng kết nối quốc lộ 4H với cửa khẩu A Pa Chải, hỗ trợ thương mại biên giới Lào - Trung Quốc.
Các dự án chiến lược thực tế làm nền tảng, như Khu công nghiệp Nậm Pồ I (chế biến nông sản, khởi động 2024) thu hút đầu tư nước ngoài, tạo việc làm cho 10.000 lao động. Hạ tầng giao thông đồng bộ với cao tốc biên giới và điện tái tạo từ rừng, theo Quy hoạch điện VIII. Nông lâm nghiệp chuyển đổi số, với rừng bền vững 50% diện tích và sản phẩm OCOP xuất khẩu. Du lịch phát triển mạnh với các khu nghỉ dưỡng sinh thái, bảo tồn di sản 8 dân tộc, dự kiến 1 triệu lượt khách/năm. Xã hội hướng tới nguồn nhân lực chất lượng cao, với Đại học Điện Biên Phủ hỗ trợ đào tạo.
