Tổng quan về huyện Mường Ảng trước sáp nhập
Huyện Mường Ảng được thành lập năm 2004, nằm ở phía đông tỉnh Điện Biên, cách trung tâm thành phố Điện Biên Phủ khoảng 37 km về phía đông nam. Đây là vùng đất biên giới với địa hình chủ yếu là núi non trùng điệp, sông suối chằng chịt, tạo nên một bức tranh thiên nhiên hoang sơ và đầy sức sống. Diện tích tự nhiên của huyện đạt hơn 443,52 km², bao gồm các khu vực đồi núi chiếm tỷ lệ lớn, phù hợp cho phát triển nông lâm nghiệp và du lịch sinh thái. Dân số trước sáp nhập khoảng 49.427 người (dữ liệu năm 2020), với mật độ trung bình 111,47 người/km², chủ yếu là các cộng đồng dân tộc thiểu số sinh sống rải rác ở các bản làng ven sông Nậm Mu.
Đặc điểm địa lý của Mường Ảng mang đậm dấu ấn vùng Tây Bắc, với khí hậu ôn đới mát mẻ, hai mùa rõ rệt: mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10 và mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4. Địa hình huyện chia thành ba khu vực chính: vùng trung tâm thị trấn bằng phẳng, thuận lợi cho giao thông và thương mại; vùng đồi thấp ven sông Nậm Mu, nơi tập trung canh tác lúa nước; và vùng núi cao phía đông giáp biên giới, với độ cao trung bình 800-1.200 m, che phủ bởi rừng nguyên sinh phong phú.
Ranh giới hành chính của huyện Mường Ảng trước sáp nhập được xác định rõ nét như sau:
- Phía Bắc giáp huyện Tuần Giáo
- Phía Nam giáp huyện Mường Chà
- Phía Tây giáp huyện Điện Biên
- Phía Đông giáp Lào
Đơn vị hành chính
Trước khi bước vào quá trình sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã theo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, huyện Mường Ảng được tổ chức với cấu trúc hành chính gọn nhẹ, tập trung vào việc quản lý hiệu quả các khu vực biên giới và nông thôn. Hệ thống này bao gồm một thị trấn trung tâm làm đầu mối giao thương và các xã nông thôn rộng lớn, nơi cư dân chủ yếu gắn bó với sản xuất nông nghiệp và chăn nuôi. Sự phân bố này giúp huyện dễ dàng triển khai các chương trình phát triển đồng bộ, từ xây dựng hạ tầng đến bảo tồn văn hóa dân tộc. Dưới đây là danh sách đầy đủ các đơn vị hành chính trực thuộc huyện Mường Ảng trước sáp nhập: Thị trấn Mường Ảng, xã Buông Mạt, xã Mường Lạn, xã Mường Lương, xã Mường Muôn, xã Ngối Cáy, xã Nà Tấu, xã Pú Xi, xã Quài Nưa, xã Sín Chải, xã Xá Tổng.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng của huyện Mường Ảng trước sáp nhập đã chứng kiến những bước tiến đáng kể, đặc biệt trong bối cảnh địa hình núi non phức tạp và nguồn lực hạn chế. Từ một huyện mới thành lập với hệ thống giao thông chủ yếu là đường đất, Mường Ảng đã đầu tư mạnh mẽ vào các tuyến đường liên xã và quốc lộ, tạo nền tảng cho sự kết nối vùng. Quốc lộ 279 chạy qua huyện, nối liền Điện Biên Phủ với các tỉnh biên giới, với chiều dài khoảng 25 km trên địa bàn, được nâng cấp nhựa hóa hoàn chỉnh vào năm 2018, giúp giảm thời gian di chuyển từ thị trấn Mường Ảng đến thành phố Điện Biên Phủ xuống còn 45 phút. Các tuyến đường nội huyện như đường từ thị trấn đến xã Mường Lạn dài 15 km cũng được bê tông hóa, hỗ trợ vận chuyển nông sản và du lịch cộng đồng.
Về hạ tầng điện, huyện đạt tỷ lệ điện khí hóa 98% vào năm 2020, nhờ chương trình quốc gia về điện nông thôn. Hệ thống thủy điện nhỏ trên sông Nậm Mu, như nhà máy thủy điện Mường Ảng với công suất 2 MW, không chỉ cung cấp điện ổn định mà còn kiểm soát lũ lụt hiệu quả. Nước sạch và vệ sinh môi trường cũng được ưu tiên, với hơn 80% hộ dân tiếp cận nguồn nước hợp vệ sinh qua các công trình giếng khoan và hệ thống dẫn nước từ suối. Đến năm 2023, huyện đã hoàn thành 137 công trình hạ tầng điện, đường, trường, trạm theo chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, nâng số tiêu chí bình quân lên 13,6 tiêu chí/xã.
Kinh tế
Kinh tế huyện Mường Ảng trước sáp nhập chủ yếu dựa vào nông lâm nghiệp, với sự chuyển dịch dần sang công nghiệp và dịch vụ, phản ánh chiến lược phát triển bền vững của tỉnh Điện Biên. Nông nghiệp chiếm tỷ lệ 31,1% cơ cấu kinh tế, tập trung vào trồng lúa nước và cây ăn quả trên vùng đất phù sa ven sông Nậm Mu. Diện tích lúa đạt hơn 4.000 ha/năm, năng suất trung bình 45 tạ/ha, nhờ áp dụng giống mới và kỹ thuật tưới tiêu. Chăn nuôi phát triển mạnh với hơn 20.000 con trâu bò, đặc biệt mô hình nuôi bò thịt tại xã Quài Nưa đã mang lại thu nhập bình quân 50 triệu đồng/hộ/năm. Lâm nghiệp đóng góp lớn với quỹ đất rừng hơn 200.000 ha, khai thác gỗ hợp pháp và trồng rừng kinh tế, tạo việc làm cho 5.000 lao động.
Công nghiệp và xây dựng chiếm 25,3%, với các doanh nghiệp khai thác đá vôi và sản xuất vật liệu xây dựng tại xã Pú Xi, tổng vốn đầu tư 320 tỷ đồng từ 35 doanh nghiệp và 26 hợp tác xã. Thương mại dịch vụ dẫn đầu với 43,7%, nhờ chợ trung tâm Mường Ảng và biên mậu với Lào, kim ngạch xuất khẩu đạt 150 tỷ đồng/năm từ cà phê, chè và hàng thủ công. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 25 triệu đồng năm 2015 lên 45 triệu đồng năm 2023, vượt mục tiêu nghị quyết huyện.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Định hướng phát triển của huyện Mường Ảng trước sáp nhập được lồng ghép trong Quy hoạch tỉnh Điện Biên thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 theo Quyết định 109/QĐ-TTg năm 2024. Tập trung vào khai thác lợi thế biên giới và nông nghiệp, huyện hướng tới tăng trưởng kinh tế khá, giảm nghèo bền vững và bảo vệ môi trường. Các dự án thực tế như nâng cấp Quốc lộ 279 và xây dựng khu kinh tế biên mậu đã được triển khai, làm nền tảng cho mục tiêu dài hạn.
Giai đoạn đến năm 2030
Giai đoạn đến năm 2030, Mường Ảng định hướng trở thành huyện biên giới phát triển khá, với GRDP tăng trưởng trung bình 8-9%/năm, tập trung vào nông nghiệp công nghệ cao và du lịch cộng đồng. Mục tiêu chính là đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao ở 80% xã, thông qua các dự án như chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, đã hoàn thành 2 xã đạt chuẩn năm 2023 và đang triển khai tại xã Nà Tấu với đầu tư 50 tỷ đồng cho đường giao thông và thủy lợi. Kinh tế biên mậu được đẩy mạnh qua Khu kinh tế cửa khẩu Mường Ảng, với dự án xây dựng trung tâm logistics biên giới khởi công năm 2022, dự kiến hoàn thành 2026, tăng kim ngạch thương mại lên 300 tỷ đồng/năm.
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn đến năm 2050, Mường Ảng hướng tới trở thành huyện biên giới hiện đại, thuộc vùng kinh tế trọng điểm Tây Bắc, với GRDP bình quân đầu người đạt 150 triệu đồng, cơ cấu kinh tế dịch vụ-du lịch chiếm 50%. Dựa trên Quy hoạch tỉnh, huyện sẽ phát triển thành đô thị loại IV, kết nối với các cực tăng trưởng như Điện Biên Phủ qua hệ thống giao thông cao tốc. Dự án đường sắt biên giới Lào - Việt Nam, quy hoạch đến 2040, sẽ đi qua huyện, đầu tư 5.000 tỷ đồng, thúc đẩy logistics và du lịch quốc tế.
