Tổng quan về huyện Mai Châu
Huyện Mai Châu nằm ở vùng Tây Bắc tỉnh Hòa Bình, cách Hà Nội khoảng 130–140 km và cách thành phố Hòa Bình khoảng 65 km. Mai Châu là nơi sinh sống của đa dạng các dân tộc thiểu số, nổi bật là người Thái, kế đến là Mường, Kinh, tạo nên nền văn hóa đặc trưng với kiến trúc nhà sàn, thổ cẩm truyền thống và các lễ hội tập thể như múa xòe, nhảy sạp… Huyện được xem là “ cửa ngõ” từ vùng đồng bằng sông Hồng lên Tây Bắc và sang nước bạn Lào, vừa có giá trị về quốc phòng – an ninh, vừa có tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng và sinh thái bản địa.
- Tổng diện tích khoảng 564,54 km²,
- Dân số năm 2019 khoảng 63.000 người,
- Mật độ dân cư trung bình vào khoảng 112 người/km².
Huyện Mai Châu nằm ở phía tây bắc tỉnh Hòa Bình, có vị trí địa lý quan trọng trong vùng Tây Bắc, là "cửa ngõ" từ đồng bằng sông Hồng đi các tỉnh vùng cao.
- Phía Bắc giáp huyện Vân Hồ (Sơn La)
- Phía Đông giáp các huyện Tân Lạc và Đà Bắc (Hòa Bình)
- Phía Nam giáp huyện Quan Hóa (Thanh Hóa)
- Phía Tây giáp huyện Mộc Châu (Sơn La)
Đơn vị hành chính
Huyện Mai Châu có 16 đơn vị hành chính cấp xã, gồm:
- Thị trấn Mai Châu (huyện lỵ)
- 15 xã: Bao La, Chiềng Châu, Cun Pheo, Đồng Tân, Hang Kia, Mai Hạ, Mai Hịch, Nà Phòn, Pà Cò, Sơn Thủy, Tân Thành, Thành Sơn, Tòng Đậu, Vạn Mai và Xăm Khòe.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Giao thông: Huyện nằm trên trục Quốc lộ 6 và gần Quốc lộ 15, kết nối thuận tiện với Hà Nội và các tỉnh miền Tây Bắc. Giao thông nội huyện dần được hoàn thiện, tuy vẫn còn nhiều xã vùng cao như Hang Kia, Pà Cò khó khăn về đường đi lại – đặc biệt mùa mưa.
- Điện – nước – viễn thông: Cơ bản phủ rộng đến các xã trung tâm. Dịch vụ y tế và giáo dục tập trung tại thị trấn, các xã vùng cao đang dần cải thiện.
- Du lịch: Mai Châu nổi bật với các bản Thái như Bản Lác, Hang Kia, Pà Cò và Đồng Tân – phát triển mạnh du lịch homestay và trải nghiệm văn hóa bản địa. Các cánh đồng lúa bậc thang và cảnh quan núi non tạo sức hút đặc biệt
Kinh tế
- Nông – lâm nghiệp: Chủ yếu trồng lúa nước, ngô, cây ăn quả địa phương, trồng rừng. Đồng thời khai thác dịch vụ du lịch cộng đồng phục vụ bản địa.
- Dịch vụ – du lịch: Homestay, resort, dịch vụ lưu trú, trải nghiệm bản làng, chợ phiên bản địa là nguồn thu quan trọng cho cư dân.
- Thương mại nội vùng: Thị trấn Mai Châu là điểm kết nối nông sản và dịch vụ giữa các xã; một số xã vùng xã Cao Sơn, Nà Phòn có sản phẩm đặc trưng như chăn dệt, thổ cẩm, rượu cần.
Khu công nghiệp/ Làng nghề truyền thống
Làng nghề truyền thống chủ yếu:
- Dệt thổ cẩm và thêu tay: Mạnh tại các bản dân tộc Thái như Bản Lác, Tân Thành, Vạn Mai.
- Chế biến nông sản bản địa: Cộng đồng sản xuất măng sặc khô, nhộng ong, rượu cần tại Mai Hạ, Vạn Mai, Xăm Khòe.
- Mây tre đan, đan lát truyền thống tại Hang Kia, Cun Pheo để làm vật dụng dân gian và quà du lịch.
Các làng nghề góp phần bảo tồn văn hóa và tạo thu nhập tại chỗ, dần được kết nối vào chuỗi sản phẩm OCOP và du lịch trải nghiệm.
Di tích – Lễ hội
Di tích tự nhiên và văn hóa:
- Bản Lác – làng dân tộc Thái có tuổi đời hơn 700 năm với nhà sàn đặc trưng;
- Thác Gò Lào – điểm du lịch sinh thái hấp dẫn.
Lễ hội truyền thống:
- Lễ hội dân tộc Thái: múa xòe, nhảy sạp, trình diễn trang phục dân tộc vào dịp đầu năm, thu hút du khách.
- Chợ phiên Pà Cò: phiên chợ vùng cao truyền thống tổ chức cuối tuần, nơi giao thương sản vật địa phương và giao lưu văn hóa cộng đồng.
Các di tích và lễ hội là nguồn động lực cho du lịch văn hóa – cộng đồng, được bảo tồn và kết hợp thành sản phẩm du lịch bản địa đặc sắc
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Hoàn thiện cơ sở hạ tầng giao thông nội huyện, đặc biệt tuyến đường vào các bản vùng cao như Hang Kia, Pà Cò, Tòng Đậu.
- Phát triển sản phẩm OCOP từ thổ cẩm, dệt truyền thống, rượu cần, nhộng ong, măng khô.
- Mở rộng mô hình du lịch cộng đồng: homestay bản làng, trekking, trải nghiệm văn hóa dân tộc Thái – Mường.
- Cải thiện dịch vụ y tế, giáo dục, giảm tỷ lệ hộ nghèo, đảm bảo chất lượng sống cho cư dân bản địa.
Xem thêm: Bản đồ quy hoạch Thành phố Mai Châu
Tầm nhìn đến năm 2050
- Mai Châu trở thành điểm sáng du lịch sinh thái – văn hóa vùng Tây Bắc, kết hợp phong cảnh thiên nhiên, văn hóa dân tộc và sản phẩm địa phương.
- Phát triển mô hình kinh tế xanh – đa ngành: nông nghiệp sạch, du lịch, thủ công nghiệp bản địa và dịch vụ cộng đồng.
- Xây dựng thị trấn Mai Châu thành đô thị sinh thái – dịch vụ – du lịch cấp huyện, có hạ tầng đồng bộ, dịch vụ hiện đại.
- Bảo tồn văn hóa dân tộc thông qua lễ hội, làng nghề, kiến trúc nhà sàn, tạo nền tảng cho phát triển bền vững cộng đồng.
