Tổng quan về huyện Hướng Hoá trước sáp nhập
Hướng Hóa là một huyện miền núi biên giới nằm ở phía Tây tỉnh Quảng Trị. Nơi đây có cửa khẩu quốc tế Lao Bảo nằm trên trục quốc lộ 9A thông thương với Lào. Đường mòn Hồ Chí Minh xuyên suốt từ phía Bắc đến Đông Nam của huyện sang Thừa Thiên Huế. Huyện có biên giới dài 156 km thuộc 11 xã tiếp giáp với Lào. Trong đó con sông Sê Pôn là biên giới tự nhiên với gần 100 km giữa huyện với nước Lào tại phía Tây Nam của huyện.
Diện tích tự nhiên toàn huyện 1.151 km², dân số đạt 90.920 người (năm 2019). Huyện nằm hoàn toàn trên dãy Trường Sơn nên địa hình phần lớn vùng núi cao ở phía Bắc, với đỉnh cao nhất 1.617 m, vùng núi Đông Bắc và Tây Nam thấp hơn; xen kẽ là dải đất thấp theo đường quốc lộ 9 từ Đakrông đến biên giới Việt - Lào. Các dân tộc sinh sống ở huyện Hướng Hóa gồm: Kinh, Vân Kiều, Pa Cô (Tà Ôi).
Ranh giới hành chính của huyện Vĩnh Linh trước sáp nhập:
- Phía Đông giáp các huyện Gio Linh, Vĩnh Linh và Đakrông.
- Phía Tây và phía Nam giáp tỉnh Savannakhet (Lào).
- Phía Bắc giáp huyện Lệ Thủy (Quảng Bình).
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập huyện Hướng Hóa có 21 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc, bao gồm:
- 2 thị trấn: Khe Sanh (huyện lỵ), Lao Bảo.
- 19 xã: A Dơi, Ba Tầng, Húc, Hướng Lập, Hướng Linh, Hướng Lộc, Hướng Phùng, Hướng Sơn, Hướng Tân, Hướng Việt, Lìa, Tân Hợp, Tân Lập Tân Liên, Tân Long, Tân Thành, Thanh, Thuận, Xy.
\
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Quốc lộ 9 là trục chính xuyên huyện, kết nối Lao Bảo - Khe Sanh - Đông Hà/quốc lộ 1, tạo vai trò cửa ngõ thương mại biên giới Lào - Việt. Hướng Hóa nằm trong tuyến hành lang kinh tế Đông - Tây, có lợi thế logistics biên giới.
Các đô thị trung tâm (Khe Sanh, Lao Bảo) có hạ tầng điện, viễn thông tương đối hoàn thiện; khu vực miền núi đang dần mở rộng lưới điện, internet và cấp nước sạch thông qua chương trình phát triển nông thôn mới. Chính quyền địa phương đang triển khai các dự án số hóa, nâng cao tiếp cận dịch vụ công.
Bên cạnh đó, Khe Sanh là trung tâm hành chính - y tế - giáo dục của huyện. Các trạm y tế xã và trường phổ thông được duy trì nhưng cần nâng cấp về cơ sở vật chất, nhân lực theo mục tiêu nâng chuẩn sống nông thôn mới.
Kinh tế
Năm 2024 tổng giá trị sản xuất kinh tế đạt 24.591 tỷ đồng, tăng hơn 50% so với năm 2020. Trong đó ngành nông - lâm - thuỷ sản đạt 1.462 tỷ đồng (tăng 34,18% so với 2020); ngành công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp đạt 11.231 tỷ đồng (tăng 32,65%); ngành thương mại - dịch vụ đạt 11.897 tỷ đồng (tăng vang dội 76,4%). Giai đoạn 2020 - 2022, huyện đạt giá trị sản xuất bình quân hàng năm 27.683,9 tỷ đồng; riêng giá trị sản xuất năm 2022 là 28.556,9 tỷ đồng. Thu nhập bình quân đầu người đạt 43,05 triệu đồng/năm. Tổng vốn đầu tư toàn xã hội bình quân giai đoạn này đạt 10.646 tỷ đồng, thu ngân sách địa phương tăng bình quân 14 - 16%/năm.
Năm 2023 giá trị sản xuất ngành nông - lâm - ngư nghiệp đạt 1.323 tỷ đồng, chiếm ~5,9% cơ cấu kinh tế của huyện, tăng 5,5% so với kế hoạch. Đến năm 2025 huyện đặt mục tiêu năng suất các cây trồng chủ lực cụ thể: Cà phê 5.000 ha, sản lượng ~5.800 tấn; hồ tiêu 268 ha, sản lượng ~242 tấn; cao su 1.300 ha, sản lượng ~999 tấn mủ đông; chuối 3.500 ha, sản lượng ~112.000 tấn; sắn 4.400 ha, sản lượng ~65.000 tấn; chanh leo khoảng 200 ha, sản lượng ~2.250 tấn.
Bên cạnh giá trị sản xuất ngành nông - lâm - ngư nghiệp mang lại, ngành công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp cũng đạt những con số đáng kể. Cụ thể năm 2020 giá trị sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp đạt 3.495,9 tỷ đồng, tăng 7,5% so với năm 2019. Năm 2022 giá trị này ước đạt 4.811,7 tỷ đồng, tăng mạnh 77,53% so với cùng kỳ.
Năm 2024 giá trị thương mại - dịch vụ huyện Hướng Hoá đạt 11.897 tỷ đồng, chiếm 48,4% tổng cơ cấu kinh tế. Qua 3 tháng đầu năm 2023, huyện đón hơn 80 nghìn lượt khách, nhờ các mô hình homestay, farmstay tại thác Tà Puồng, thác Chênh Vênh,... Tổng vốn đầu tư toàn xã hội năm 2024 ước đạt 3.475 tỷ đồng, trung bình giai đoạn năm 2021 - 2024 là 10.646 tỷ đồng/năm. Dự án năng lượng tái tạo (điện gió) năm 2021 - 2022 thu hút vốn đầu tư hơn 36.000 tỷ đồng, tạo cú nhảy cơ cấu mạnh cho ngành công nghiệp - xây dựng.
Di tích và lễ hội
Hướng Hóa nằm trên đoạn lịch sử trọng yếu của đường 9 - Khe Sanh, có một số di tích, điểm tham quan đáng chú ý:
- Sân bay Tà Cơn và các di tích liên quan chiến tranh là điểm thu hút dòng khách du lịch chiến tranh, lịch sử.
- Nhà tù Lao Bảo, căn cứ Làng Vây, địa danh Khe Sanh là các điểm gợi nhớ lịch sử chiến tranh - hữu ích cho tuyến du lịch lịch sử, giáo dục.
Huyện có cộng đồng dân tộc Pa Kô, Vân Kiều, Tà Ôi với các nghi lễ truyền thống, lễ hội văn hoá, tiêu biểu có lễ Ariêu Piing của Tà Ôi / Pa Cô - được công nhận là di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia ở vùng Quảng Trị, tạo điều kiện cho du lịch cộng đồng, homestay và trải nghiệm văn hoá.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Các định hướng chủ chốt ở cấp huyện và tỉnh cho giai đoạn đến năm 2030 bao gồm:
- Củng cố vị thế cửa ngõ biên mậu - phát triển thương mại dịch vụ tại Lao Bảo: Hoàn thiện cơ sở hạ tầng chợ, kho bãi, logistics biên mậu để tăng thu nhập thương mại - dịch vụ.
- Phát triển nông - lâm bền vững: Nâng cao giá trị gia tăng nông lâm bằng chế biến sơ - chế biến sâu, thúc đẩy OCOP, liên kết hợp tác xã, áp dụng kỹ thuật canh tác an toàn.
- Phát triển du lịch lịch sử - sinh thái - văn hoá: Khai thác tuyến du lịch Khe Sanh, Lao Bảo, sân bay Tà Cơn, phát triển homestay du lịch cộng đồng ở các xã dân tộc.
- Hạ tầng giao thông - đô thị: Nâng cấp quốc lộ 9, hệ thống đường liên xã; phát triển Khe Sanh thành trung tâm hành chính - dịch vụ của vùng; cải thiện hạ tầng y tế - giáo dục.
- Ứng dụng năng lượng tái tạo: Khảo sát khai thác tiềm năng điện gió/mini hydro ở các vùng phù hợp.
Các mục tiêu này phù hợp với khung chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Quảng Trị - tăng công nghiệp và dịch vụ, giữ vững nông - lâm bền vững.
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn 2050 cho Hướng Hóa có các điểm mấu chốt:
- Hướng Hóa trở thành cực phát triển phía Tây của tỉnh, là trung tâm dịch vụ - logistics biên mậu, đầu mối kết nối Việt Nam - Lào trên trục Đông - Tây; Lao Bảo/Khe Sanh đóng vai trò chiến lược trong chuỗi cung ứng xuyên biên giới.
- Phát triển du lịch di sản và sinh thái bền vững: Kết nối di sản lịch sử (Khe Sanh, Làng Vây, sân bay Tà Cơn) với trải nghiệm văn hoá dân tộc và du lịch sinh thái rừng. Mục tiêu biến du lịch trở thành ngành dịch vụ mũi nhọn, góp phần gia tăng thu nhập cộng đồng.
- Nông - lâm sạch, chế biến cao: Nông lâm kết hợp theo chuỗi giá trị, chế biến sâu (gỗ, lâm sản, thực phẩm), sản phẩm OCOP vùng miền được thị trường hoá.
- Hạ tầng số và đô thị hoá có kiểm soát: Khe Sanh và Lao Bảo phát triển đô thị loại phù hợp, hạ tầng số, y tế, giáo dục được nâng cấp để đáp ứng tăng trưởng dân số đô thị và cán cân dịch vụ vùng.
