Tổng quan về huyện Hà Quảng trước sáp nhập
Huyện Hà Quảng là một trong những địa phương giàu truyền thống cách mạng và có vai trò đặc biệt quan trọng trong lịch sử đấu tranh giành độc lập của dân tộc Việt Nam. Được thành lập từ năm 1893, Hà Quảng có diện tích 810,96 km², dân số khoảng 59.467 người. Đây là vùng đất chủ yếu sinh sống của đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao, với bản sắc văn hóa phong phú, lưu giữ nhiều giá trị truyền thống.
Địa hình huyện phần lớn là núi đá vôi xen kẽ núi đất, nhiều thung lũng nhỏ và sông suối. Khí hậu cận nhiệt đới núi cao, mùa đông lạnh, mùa hè mát mẻ, lượng mưa trung bình cao, thuận lợi phát triển cây lương thực, dược liệu, cây ăn quả ôn đới và chăn nuôi đại gia súc.
Ranh giới hành chính của huyện Hà Quảng trước sáp nhập như sau:
- Phía Đông giáp huyện Trùng Khánh
- Phía Tây giáp huyện Bảo Lạc
- Phía Nam giáp huyện Hòa An
- Phía Bắc giáp Trung Quốc
Với vị trí chiến lược quan trọng, Hà Quảng vừa là cửa ngõ biên giới vừa là vùng căn cứ cách mạng có ý nghĩa lịch sử đặc biệt.
Đơn vị hành chính
Huyện Hà Quảng được tổ chức thành 21 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 2 thị trấn trung tâm và 19 xã, cụ thể: Thị trấn Xuân Hòa, Thị trấn Thông Nông, Xã Cải Viên, Xã Cần Nông, Xã Cần Yên, Xã Đa Thông, Xã Hồng Sỹ, Xã Lũng Nặm, Xã Lương Can, Xã Lương Thông, Xã Mã Ba, Xã Ngọc Đào, Xã Ngọc Động, Xã Nội Thôn, Xã Quý Quân, Xã Sóc Hà, Xã Thanh Long, Xã Thượng Thôn, Xã Tổng Cọt, Xã Trường Hà, Xã Yên Sơn.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Huyện Hà Quảng trong những năm qua đã có nhiều nỗ lực đầu tư xây dựng hạ tầng kinh tế – xã hội nhằm cải thiện điều kiện sinh hoạt và phát triển sản xuất. Các tuyến giao thông huyết mạch, đặc biệt là quốc lộ 4A và các tuyến đường liên xã, liên thôn, từng bước được nhựa hóa, bê tông hóa, bảo đảm lưu thông quanh năm, thuận tiện cho vận chuyển nông sản, vật tư sản xuất và phục vụ dân sinh.
Hệ thống điện lưới quốc gia đã phủ hầu hết các xã, tỷ lệ hộ dân được sử dụng điện đạt trên 95%. Mạng lưới viễn thông, truyền hình, Internet được mở rộng, góp phần nâng cao khả năng tiếp cận thông tin. Huyện cũng đã đầu tư xây mới, nâng cấp nhiều trường học, trạm y tế, nhà văn hóa xã, tạo điều kiện nâng cao chất lượng giáo dục – y tế. Những năm gần đây, việc đầu tư đồng bộ cơ sở hạ tầng nông thôn mới gắn với giảm nghèo bền vững được xem là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của địa phương.
Kinh tế
Nền kinh tế của huyện Hà Quảng trước sáp nhập cơ bản dựa trên nông – lâm nghiệp và chăn nuôi, với hơn 80% dân số sinh sống bằng sản xuất nông nghiệp. Các cây trồng chủ lực gồm lúa, ngô, sắn, đỗ tương, thuốc lá và một số loại cây dược liệu, cây ăn quả ôn đới. Huyện có diện tích đất nông nghiệp phân tán theo địa hình thung lũng, đồi núi thấp xen kẽ núi đá, sản xuất nhỏ lẻ nên năng suất còn hạn chế.
Chăn nuôi trâu, bò, lợn, dê và gia cầm đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu kinh tế, mang lại nguồn thu nhập ổn định cho nhiều hộ gia đình. Bên cạnh nông nghiệp, thương mại – dịch vụ được duy trì ở quy mô nhỏ, tập trung tại thị trấn Xuân Hòa và thị trấn Thông Nông. Các chợ phiên là nơi tiêu thụ nông sản và trao đổi hàng hóa thiết yếu phục vụ sinh hoạt.
Nhờ các chương trình mục tiêu quốc gia, công tác xóa đói giảm nghèo ở Hà Quảng đã có nhiều chuyển biến tích cực. Việc hỗ trợ vốn vay sản xuất, xóa nhà tạm, nâng cấp hạ tầng nông thôn, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp được thực hiện đồng bộ. Dù vậy, thu nhập bình quân đầu người vẫn còn thấp, tỷ lệ hộ nghèo thuộc nhóm cao so với mặt bằng tỉnh Cao Bằng. Trong định hướng phát triển, huyện đặt mục tiêu chuyển đổi mạnh cơ cấu cây trồng vật nuôi, phát triển nông nghiệp hàng hóa gắn với bảo vệ rừng và xây dựng thương hiệu các sản phẩm đặc sản địa phương.
Làng nghề truyền thống
Huyện Hà Quảng hiện không có làng nghề truyền thống nổi bật được công nhận chính thức với quy mô lớn. Một số nghề thủ công nhỏ lẻ như dệt thổ cẩm, đan lát, làm đồ mây tre vẫn duy trì trong các hộ gia đình người Tày, Nùng, Mông, Dao, chủ yếu phục vụ nhu cầu sinh hoạt, trao đổi tại chợ phiên. Đây là nét văn hóa độc đáo nhưng chưa hình thành làng nghề tập trung có sản lượng lớn và thương hiệu riêng trên thị trường.
Trong quy hoạch phát triển nông thôn mới, địa phương định hướng từng bước bảo tồn, khuyến khích phát triển sản phẩm thủ công truyền thống gắn với du lịch cộng đồng và chương trình OCOP, góp phần nâng cao thu nhập, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Huyện Hà Quảng là vùng đất giàu truyền thống cách mạng với nhiều di tích lịch sử đặc biệt quan trọng, nổi bật nhất là Khu di tích Pác Bó. Khu di tích Pác Bó, thuộc xã Trường Hà, là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh trở về Tổ quốc ngày 8/2/1941 sau hơn 30 năm bôn ba hải ngoại. Trong hang Cốc Bó, Người đã sống, làm việc và lãnh đạo phong trào cách mạng Việt Nam. Tại đây, Bác đặt tên dòng suối trước hang là suối Lê Nin và nhũ đá trong hang là Các Mác. Cách hang Cốc Bó khoảng một cây số là lán Khuổi Nậm, nơi Trung ương Đảng tổ chức Hội nghị lần thứ tám (tháng 5/1941) quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh, mở ra cao trào cách mạng giải phóng dân tộc.
Nằm trong cụm di tích Pác Bó còn có mộ và tượng đài anh Kim Đồng – người đội viên thiếu niên dũng cảm hy sinh khi làm nhiệm vụ liên lạc. Đây là điểm đến thiêng liêng, hằng năm thu hút hàng vạn lượt khách trong nước và quốc tế về tham quan, tìm hiểu lịch sử, tri ân các thế hệ cách mạng.
Ngoài ra, huyện còn nhiều địa điểm lưu dấu phong trào cách mạng tiền khởi nghĩa và di tích lịch sử kháng chiến khác, nhưng chưa được quy hoạch thành điểm tham quan quy mô lớn. Việc bảo tồn, phát huy giá trị di tích luôn được địa phương coi trọng, gắn với giáo dục truyền thống và phát triển du lịch văn hóa.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Giai đoạn đến năm 2030, huyện Hà Quảng tập trung phát triển nông – lâm nghiệp bền vững, gắn với bảo vệ rừng và giảm nghèo nhanh. Trọng tâm là mở rộng diện tích sản xuất hàng hóa, phát triển cây dược liệu, cây ăn quả ôn đới, chăn nuôi đại gia súc tập trung. Huyện tiếp tục ưu tiên đầu tư hạ tầng giao thông liên xã, các tuyến kết nối trung tâm huyện lỵ Xuân Hòa với cụm di tích Pác Bó và các xã biên giới.
Công tác bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích quốc gia đặc biệt Pác Bó được chú trọng, xây dựng sản phẩm du lịch gắn với giáo dục truyền thống cách mạng. Chương trình nông thôn mới, xóa nhà tạm, cải thiện điều kiện y tế, giáo dục và nước sạch sẽ tiếp tục được thực hiện đồng bộ.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Huyện Hà Quảng
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Hà Quảng định hướng trở thành trung tâm kinh tế – văn hóa cách mạng phía Bắc tỉnh Cao Bằng, phát triển toàn diện dựa trên trụ cột nông nghiệp hàng hóa, du lịch lịch sử – sinh thái và kinh tế biên giới.
Huyện sẽ hoàn thiện hạ tầng giao thông, hạ tầng số, xây dựng các vùng sản xuất chuyên canh, từng bước phát triển dịch vụ du lịch cộng đồng và thương mại biên mậu. Mục tiêu là nâng cao thu nhập bình quân đầu người, giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống mức thấp, bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống và giữ vững an ninh biên giới.
