Tổng quan về huyện Hạ Lang trước sáp nhập
Huyện Hạ Lang nằm ở khu vực phía Đông của tỉnh Cao Bằng, là một trong những địa phương có vị trí đặc biệt quan trọng về quốc phòng – an ninh và phát triển giao thương biên giới. Với diện tích 456,51 km², dân số khoảng 25.439 người, Hạ Lang là huyện có mật độ dân cư thấp, tập trung rải rác tại các thung lũng và triền núi.
Địa hình huyện chủ yếu là núi thấp xen lẫn đồi, nhiều sông suối nhỏ chảy qua, đất đai thích hợp phát triển nông – lâm nghiệp và chăn nuôi gia súc. Khí hậu cận nhiệt đới núi cao, mùa đông lạnh, mùa hè ôn hòa, lượng mưa tương đối dồi dào.
Ranh giới hành chính của huyện Hạ Lang trước sáp nhập như sau:
- Phía Đông giáp Trung Quốc
- Phía Tây giáp huyện Quảng Uyên
- Phía Nam giáp huyện Phục Hòa
- Phía Bắc giáp huyện Trùng Khánh
Huyện có vị trí cửa ngõ biên giới, giữ vai trò kết nối kinh tế giữa tỉnh Cao Bằng và các khu vực biên mậu với Trung Quốc.
Đơn vị hành chính
Huyện Hạ Lang được chia thành 13 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 1 thị trấn trung tâm và 12 xã miền núi, cụ thể: Thị trấn Thanh Nhật, Xã An Lạc, Xã Cô Ngân, Xã Đức Quang, Xã Đồng Loan, Xã Kim Loan, Xã Lý Quốc, Xã Minh Long, Xã Quang Long, Xã Thắng Lợi, Xã Thị Hoa, Xã Thống Nhất, Xã Vinh Quý.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Huyện Hạ Lang từng bước xây dựng và phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng nhằm phục vụ nhu cầu dân sinh và tạo tiền đề phát triển kinh tế – xã hội. Hệ thống giao thông được đầu tư nâng cấp, với các tuyến đường liên xã, liên huyện và đường biên giới, giúp thuận tiện trong lưu thông hàng hóa, giao thương biên mậu và kết nối với các địa phương lân cận.
Hệ thống điện lưới quốc gia đã phủ tới hầu hết các xã trung tâm, tỷ lệ hộ dân được sử dụng điện đạt trên 90%. Mạng viễn thông, truyền hình, Internet cơ bản đáp ứng nhu cầu thông tin, liên lạc. Các công trình trường học, trạm y tế xã, nhà văn hóa được xây dựng, nâng cấp, góp phần cải thiện đời sống và nâng cao chất lượng giáo dục, chăm sóc sức khỏe cho người dân.
Đặc biệt, trong năm 2009, huyện đã hoàn thành xóa 100% nhà tạm trên địa bàn với hơn 125 căn, một bước tiến quan trọng trong nâng cao điều kiện an cư và giảm nghèo bền vững. Mặc dù vẫn còn nhiều khó khăn, hạ tầng thiết yếu của huyện Hạ Lang đã và đang được cải thiện rõ rệt nhờ các chương trình mục tiêu quốc gia và nỗ lực của chính quyền địa phương.
Kinh tế
Nền kinh tế của huyện Hạ Lang trước sáp nhập chủ yếu dựa trên nông – lâm nghiệp và chăn nuôi, với phần lớn dân cư sống bằng canh tác nông nghiệp nhỏ lẻ. Các cây trồng chính gồm lúa, ngô, sắn, thuốc lá và cây ăn quả. Đồng bào các dân tộc duy trì nhiều tập quán sản xuất truyền thống, kết hợp phát triển chăn nuôi trâu, bò, lợn, gia cầm. Theo số liệu thống kê, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân của huyện đạt 11%, cho thấy những bước tiến đáng ghi nhận trong giai đoạn đầu phát triển. Tuy nhiên, thu nhập bình quân đầu người mới đạt khoảng 6,14 triệu đồng, thấp hơn đáng kể so với mặt bằng chung toàn tỉnh và cả nước.
Năm 2008, tổng thu ngân sách trên địa bàn đạt 3.260 tỷ đồng, nguồn lực này chủ yếu từ khai thác khoáng sản, thuế nông lâm sản và hỗ trợ từ ngân sách Trung ương. Huyện vẫn đối mặt tỷ lệ hộ nghèo cao, với 2.230 hộ nghèo chiếm 41,37% tổng số hộ cuối năm 2008. Sau một năm triển khai Nghị quyết 30a về hỗ trợ giảm nghèo, đến cuối năm 2009, số hộ nghèo đã giảm xuống còn 1.856 hộ, chiếm 33,81%. Đây là kết quả quan trọng khẳng định hiệu quả các chương trình hỗ trợ đồng bộ, từ xóa nhà tạm, hỗ trợ sản xuất, đến khuyến khích chuyển đổi cây trồng.
Làng nghề truyền thống
Huyện Hạ Lang hiện không có làng nghề truyền thống nào thực sự nổi bật được công nhận hoặc phát triển quy mô lớn. Một số nghề thủ công nhỏ lẻ như dệt vải, đan lát, rèn nông cụ vẫn tồn tại rải rác trong cộng đồng các dân tộc, nhưng chỉ mang tính tự cung tự cấp, phục vụ nhu cầu sinh hoạt của từng hộ gia đình. Các sản phẩm chưa đủ điều kiện hình thành thương hiệu đặc sản địa phương hoặc tạo ra giá trị kinh tế cao.
Trong chiến lược phát triển, huyện xác định cần bảo tồn, hỗ trợ phát triển những nghề truyền thống nhỏ lẻ gắn với chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), từng bước đưa sản phẩm nông sản, thủ công mỹ nghệ ra thị trường, góp phần tạo sinh kế bền vững.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Hiện nay, huyện Hạ Lang chưa có di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh nào được xếp hạng cấp tỉnh hoặc cấp quốc gia. Khu vực huyện chủ yếu là địa hình núi thấp, rừng và sông suối xen kẽ, chưa phát triển thành điểm du lịch quy mô lớn. Tuy nhiên, cảnh quan thiên nhiên hoang sơ, các bản làng dân tộc thiểu số và không gian văn hóa truyền thống vẫn chứa đựng nhiều tiềm năng nếu được đầu tư bài bản trong tương lai.
Một số lễ hội văn hóa, tập quán sinh hoạt đặc sắc của đồng bào Tày, Nùng, Dao vẫn được cộng đồng gìn giữ, có thể trở thành điểm nhấn trong phát triển du lịch cộng đồng nhỏ lẻ gắn với bảo tồn bản sắc địa phương.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Trong giai đoạn đến năm 2030, huyện Hạ Lang xác định mục tiêu phát triển nông nghiệp hàng hóa kết hợp khai thác tiềm năng giao thương biên giới, giảm nhanh tỷ lệ hộ nghèo và nâng cao đời sống người dân. Trọng tâm sẽ là các chương trình hỗ trợ giống cây trồng vật nuôi, chuyển giao kỹ thuật canh tác, mở rộng diện tích đất sản xuất, phát triển chăn nuôi tập trung.
Đồng thời, huyện tiếp tục ưu tiên nâng cấp hạ tầng giao thông liên xã, xây dựng kiên cố hóa các tuyến đường liên thôn, phát triển chợ biên giới, điểm giao thương hàng hóa. Công tác giảm nghèo bền vững gắn với chương trình xóa nhà tạm, cải thiện điều kiện an sinh xã hội, cấp nước sạch, nâng cao chất lượng giáo dục – y tế được triển khai đồng bộ.
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, huyện Hạ Lang phấn đấu trở thành vùng biên giới phát triển toàn diện, có hệ thống hạ tầng hiện đại kết nối với các khu kinh tế cửa khẩu, đóng vai trò trung tâm trung chuyển nông sản và hàng hóa giữa Cao Bằng với Trung Quốc.
Huyện định hướng hình thành các vùng sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, tập trung vào cây ăn quả, cây dược liệu, chăn nuôi gia súc lớn. Bên cạnh đó, từng bước nghiên cứu khai thác du lịch cộng đồng quy mô nhỏ, quảng bá giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số. Mục tiêu dài hạn là nâng cao thu nhập bình quân đầu người, giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống mức thấp, xây dựng cộng đồng dân cư no ấm, góp phần giữ vững an ninh biên giới và bảo tồn không gian văn hóa bản địa.
