Tổng quan về huyện Gia Viễn
Huyện Gia Viễn nằm ở phía bắc tỉnh Ninh Bình, cửa ngõ tiếp giáp tỉnh Nam Định, có vị trí chiến lược trên vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng. Diện tích tự nhiên khoảng 175,5–178,5 km², dân số vào năm 2023 khoảng 123.500–138.000 người, mật độ hơn 690–780 người/km².
Lịch sử huyện xuất phát từ thời Đinh (huyện Như Viễn năm 968), sau nhiều biến động, được tái lập ngày 9/4/1981. Trung tâm hành chính hiện nay là thị trấn Thịnh Vượng (trước là thị trấn Me).
- Phía Bắc giáp huyện Ý Yên (Nam Định) qua sông Đáy.
- Phía Tây giáp huyện Nho Quan.
- Phía Nam giáp huyện Hoa Lư.
- Phía Đông giáp huyện Yên Khánh.
Địa hình chia làm hai phần: khoảng 25% diện tích là vùng núi ở phía bắc, còn lại là đồng bằng thấp trũng, nơi sông Hoàng Long đổ vào sông Đáy tạo tiềm năng thủy lợi và nông nghiệp đồng thời gây ngập lụt vào mùa mưa .
Đơn vị hành chính
Huyện Gia Viễn có:
- 1 thị trấn: Thị trấn Thịnh Vượng
- 17 xã: Gia Hòa, Gia Hưng, Gia Lạc, Gia Lập, Gia Minh, Gia Phong, Gia Phú, Gia Phương, Gia Sinh, Gia Tân, Gia Thanh, Gia Trấn, Gia Trung, Gia Vân, Gia Xuân, Liên Sơn, Tiến Thắng
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Giao thông: QL1 đi qua Gia Thanh; huyện nằm trên trục đường Bắc–Nam quan trọng, gần Quốc lộ và hệ thống đường thủy sông Đáy, Hoàng Long – tạo điều kiện thuận lợi cho thông thương .
- Đường thủy nội địa: Sông Hoàng Long chảy dài khoảng 25 km qua địa bàn, kết nối vào sông Đáy – thuận lợi cho giao thông đường thủy, nhưng cũng làm tăng rủi ro ngập vào mùa mưa .
- Đặc điểm địa lý – văn hóa: Núi đá vôi và hang động (Hang Luồn, Hang Kênh Gà, Vân Long) tạo cảnh quan du lịch hấp dẫn . Huyện được mệnh danh là “vùng đất của vua – thánh”, quê hương Đinh Tiên Hoàng và Thiền sư Nguyễn Minh Không .
Kinh tế
Kinh tế Gia Viễn phát triển đa ngành:
- Nông nghiệp & thủy sản: Dựa trên hệ thống sông ngòi phù sa và vùng trũng ngập;
- Công nghiệp – chế biến: Có 3 cụm công nghiệp gồm Gián Khẩu (93 ha), Gia Sinh (70 ha) và Gia Vân (20 ha), chuyên sản xuất vật liệu xây dựng, dệt may, cơ khí, mây tre đan cho du lịch ; khu công nghiệp Gián Khẩu trải rộng trên các xã Gia Trấn, Gia Tân, Gia Xuân, Gia Thanh, Gia Lập .
- Dịch vụ & thương mại: Chợ truyền thống (Chợ Đò – Gia Thanh, Chợ Liên Huy – Thịnh Vượng…), dịch vụ du lịch sinh thái .
- Du lịch – sinh thái: Đón hơn 1,3 triệu lượt khách năm 2022; doanh thu khoảng 788–800 tỷ đồng .
Khu công nghiệp/ Làng nghề truyền thống
3 cụm công nghiệp đa ngành:
- Gián Khẩu (93 ha) vật liệu, may mặc, thương mại – du lịch .
- Gia Sinh (70ha) vật liệu xây dựng, phân bón .
- Gia Vân (20 ha) thủ công mỹ nghệ, mây tre đan, du lịch tại khu Vân Long.
Làng nghề truyền thống: đan mây tre tại Gia Vân, mũ tơi Gia Vượng, sửa chữa đóng tàu ở ven sông — kết hợp với phát triển du lịch nông thôn .
Di tích – Lễ hội
- Di tích lịch sử văn hóa: Hang Luồn (Gia Trung – Gia Phương), Động Địch Lộng, Kẽm Trống tại Gia Thanh, chùa Bái Đính, Vân Long, liên quan vua Đinh Tiên Hoàng, Thiền sư Nguyễn Minh Không .
- Lễ hội truyền thống: Đình làng Gia Tân ba đình quốc gia, lễ hội đình Trùng Hạ, Trùng Thượng – thờ Tô Hiến Thành, Trần Quốc Tảng .
- Văn hóa dân gian đặc sắc: Sinh hoạt tôn giáo đa dạng, thờ đá vôi, thiên nhiên và tín ngưỡng dân gian vùng châu thổ .
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Thu nhập bình quân tăng gấp 1,5–2 lần
- Tỷ trọng CN – DV chiếm trên 60%
- Toàn huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao
- Thịnh Vượng trở thành đô thị loại IV
- Phát triển ít nhất 3 làng nghề trở thành thương hiệu
- Khách du lịch trên 2 triệu lượt/năm
- 100% di tích được bảo tồn phục hồi.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Huyện Gia Viễn
Tầm nhìn đến năm 2050
- Đô thị vệ tinh xanh – thông minh: Thịnh Vượng là đô thị vệ tinh phát triển chung với Tam Cốc – Bái Đính
- Công nghiệp sạch – du lịch bền vững: Các cụm CN ứng dụng công nghệ xanh
- Du lịch trải nghiệm xen lẫn hang động, làng nghề, văn hóa truyền thống
- Ứng phó biến đổi khí hậu: Hoàn thiện hệ thống đê – thủy lợi
- Dân trí cao – nhân lực chất lượng, giữ gìn truyền thống văn hóa, khẩu học lâu đời.
