Tổng quan về huyện Định Hóa trước sáp nhập
Trước thời điểm thực hiện điều chỉnh địa giới hành chính, huyện Định Hóa thuộc tỉnh Thái Nguyên là một trong những vùng đất mang dấu ấn đặc biệt của lịch sử cách mạng Việt Nam, nổi bật với di tích ATK Định Hóa – thủ đô gió ngàn trong kháng chiến chống Pháp. Huyện được thành lập năm 1957, có diện tích 520,75 km², dân số vào khoảng 89.288 người, với địa hình chủ yếu là đồi núi xen kẽ các thung lũng, tạo nên khung cảnh tự nhiên hùng vĩ, hoang sơ.
Về địa lý, huyện nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Thái Nguyên, sở hữu điều kiện tự nhiên thuận lợi cho phát triển nông – lâm nghiệp, đặc biệt là các sản phẩm nông sản gắn với sinh thái rừng. Định Hóa không chỉ là địa bàn chiến lược về an ninh quốc phòng, mà còn là khu vực gìn giữ di sản lịch sử và văn hóa của cả vùng trung du Bắc Bộ.
Ranh giới hành chính:
-
Phía Đông giáp huyện Đại Từ
- Phía Tây giáp huyện Chợ Mới (Bắc Kạn)
- Phía Nam giáp thành phố Thái Nguyên
- Phía Bắc giáp huyện Na Rì và huyện Bạch Thông (Bắc Kạn)
Khí hậu tại Định Hóa mang đặc trưng nhiệt đới gió mùa, nhưng do nằm ở vùng núi cao nên thời tiết quanh năm mát mẻ, thích hợp để phát triển du lịch sinh thái và nông nghiệp chất lượng cao. Sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và lịch sử đã giúp Định Hóa trở thành vùng đất đầy tiềm năng nhưng vẫn giữ được nét bình dị, mộc mạc.
Đơn vị hành chính
Trước khi thực hiện việc sáp nhập, huyện Định Hóa gồm 1 thị trấn là Chợ Chu và 21 xã gồm: Bảo Cường, Bảo Linh, Bình Thành, Bình Yên, Bộc Nhiêu, Định Biên, Điềm Mặc, Kim Phượng, Kim Sơn, Lam Vỹ, Linh Thông, Phú Đình, Phú Tiến, Phúc Chu, Phượng Tiến, Quy Kỳ, Sơn Phú, Tân Dương, Tân Thịnh, Thanh Định, Trung Hội, Trung Lương.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng tại huyện Định Hóa trước sáp nhập vẫn mang đậm nét đặc trưng của một huyện miền núi, với hệ thống giao thông chủ yếu là đường cấp phối và đường nhựa nhỏ kết nối giữa các xã và thị trấn trung tâm – Chợ Chu. Nhiều tuyến đường đã được nâng cấp nhưng vẫn chưa đạt chuẩn để phục vụ phát triển kinh tế quy mô lớn. Các tuyến đường liên huyện như từ Chợ Chu đi Đại Từ, hoặc từ trung tâm huyện đi khu di tích ATK hiện vẫn trong quá trình hoàn thiện, đặc biệt vào mùa mưa, việc đi lại còn gặp khó khăn.
Tuy vậy, việc đầu tư cơ sở hạ tầng được đẩy mạnh trong những năm gần đây. Huyện đã có các tuyến đường nhựa quan trọng kết nối đến các điểm du lịch như Thác Khuôn Tát, Đồi Tỉn Keo. Ngoài ra, điện lưới quốc gia đã được phủ sóng tới 100% các xã, đảm bảo đời sống dân sinh. Nước sinh hoạt và công trình thủy lợi phục vụ sản xuất cũng đang được đầu tư theo hướng bền vững hơn, đặc biệt ở các xã vùng cao như Lam Vỹ, Bộc Nhiêu, Kim Phượng.
Bên cạnh đó, trung tâm huyện Chợ Chu đã được quy hoạch lại với các công trình hành chính, thương mại, giáo dục và y tế cơ bản phục vụ nhân dân. Những bước đầu tiên trong quy hoạch xây dựng nông thôn mới và các tuyến du lịch đã hình thành, mở ra cơ hội phát triển trong giai đoạn tiếp theo.
Kinh tế
Kinh tế huyện Định Hóa chủ yếu dựa vào nông – lâm nghiệp, trong đó cây chè, lúa và rừng sản xuất chiếm tỷ trọng lớn. Trong nhiều năm qua, cây chè được xem là cây trồng chủ lực, không chỉ mang lại thu nhập cho người dân mà còn hình thành nên làng nghề trồng và chế biến chè truyền thống ở nhiều xã như Phú Đình, Bộc Nhiêu, Điềm Mặc. Các giống chè như LDP1, TRI777 đang được áp dụng thay thế dần các giống chè trung du cũ để nâng cao năng suất và chất lượng.
Song song đó, các mô hình trồng rừng sản xuất, cây ăn quả, cây dược liệu cũng được nhân rộng. Huyện đã và đang phối hợp với các tổ chức phi chính phủ và viện nghiên cứu để chuyển giao giống cây có giá trị cao như sa mộc, keo lai, ba kích… góp phần tăng hiệu quả canh tác và bảo vệ môi trường sinh thái.
Một mảng kinh tế phụ nhưng giàu tiềm năng là nghề dệt mành cọ, tập trung chủ yếu ở các xã vùng cao. Dù quy mô nhỏ, đây là ngành nghề giúp giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương và mang lại thu nhập ổn định trong những mùa nông nhàn.
Làng nghề truyền thống
Định Hóa là vùng đất lưu giữ nhiều nét văn hóa dân tộc đặc trưng, trong đó các làng nghề truyền thống là yếu tố quan trọng phản ánh sinh hoạt, kinh tế và văn hóa của cư dân bản địa. Trước thời điểm sáp nhập, huyện đã có một số làng nghề tiêu biểu hoạt động ổn định, chủ yếu là làng nghề trồng và chế biến chè và làng nghề dệt mành cọ.
Làng nghề chè tập trung nhiều ở các xã như Phú Đình, Điềm Mặc, Kim Sơn, Bộc Nhiêu. Đây là khu vực có điều kiện tự nhiên thuận lợi về thổ nhưỡng, khí hậu, độ cao nên chất lượng chè được đánh giá cao, phù hợp với việc xây dựng thương hiệu nông sản địa phương. Người dân nơi đây có kinh nghiệm lâu đời trong canh tác, thu hái và sao chè bằng phương pháp thủ công kết hợp với kỹ thuật hiện đại. Một số hợp tác xã đã được hình thành để sản xuất chè sạch, chè an toàn phục vụ thị trường trong và ngoài tỉnh.
Bên cạnh đó, làng nghề dệt mành cọ – một nghề truyền thống lâu đời của người dân tộc Tày, Nùng tại các xã vùng cao như Kim Phượng, Bộc Nhiêu – cũng là điểm sáng trong hoạt động kinh tế nông thôn. Các sản phẩm từ mành cọ như nón, tấm lợp, vật liệu trang trí thủ công được tiêu thụ tại các chợ trong vùng và là nguồn thu nhập ổn định cho nhiều hộ gia đình. Dù chưa phát triển thành quy mô công nghiệp, nghề dệt mành cọ vẫn giữ vai trò văn hóa – kinh tế đáng quý, góp phần bảo tồn di sản địa phương.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Định Hóa là vùng đất thiêng liêng gắn liền với lịch sử cách mạng Việt Nam, nổi bật nhất là hệ thống di tích ATK (An toàn khu) Định Hóa – nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng đã lựa chọn làm căn cứ địa kháng chiến chống Pháp. Đây là khu di tích có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, được công nhận di tích quốc gia đặc biệt, và là điểm đến không thể thiếu trong hành trình về nguồn của du khách trong và ngoài nước.
Tại khu di tích ATK, nhiều địa danh vẫn được giữ gìn gần như nguyên trạng như Đồi Khau Tý – nơi đặt trụ sở làm việc đầu tiên của Bác Hồ năm 1947. Chính tại nơi này, Người đã sáng tác bài thơ nổi tiếng “Cảnh khuya”, một tác phẩm mang đậm chất thi ca và lý tưởng cách mạng. Không xa đó là Đồi Tỉn Keo, nơi Bác Hồ sinh sống, làm việc và trồng cây râm bụt, gắn với hình ảnh bình dị mà thiêng liêng về cuộc sống lãnh đạo trong thời chiến.
Ngoài giá trị lịch sử, Định Hóa còn sở hữu những danh lam thắng cảnh tự nhiên nổi bật. Thác Khuôn Tát, nằm giữa khu rừng nguyên sinh tại xã Phú Đình, là điểm đến lý tưởng cho các hoạt động du lịch sinh thái, dã ngoại. Cảnh quan nơi đây với dòng thác đổ trắng xóa, không khí trong lành, hoang sơ đã tạo nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp, đồng thời thu hút lượng lớn khách du lịch trong dịp hè hoặc cuối tuần.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Trong giai đoạn đến năm 2030, huyện Định Hóa định hướng phát triển nông nghiệp bền vững kết hợp du lịch sinh thái và du lịch lịch sử. Các dự án tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa đã được triển khai, tập trung vào cây chè, cây lâm nghiệp và các loại cây bản địa có giá trị cao. Một số chương trình hợp tác với tổ chức quốc tế cũng đang được xúc tiến, giúp người dân tiếp cận mô hình nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu.
Về hạ tầng, huyện ưu tiên đầu tư các tuyến đường kết nối các điểm di tích trong khu ATK, tuyến đường liên vùng nối với huyện Na Rì (Bắc Kạn), Đại Từ và TP Thái Nguyên. Nâng cấp trung tâm thị trấn Chợ Chu và hình thành các cụm dân cư nông thôn mới theo hướng hiện đại, đồng thời cải thiện chất lượng giáo dục và y tế tại các xã vùng sâu, vùng xa.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Huyện Đinh Hóa
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn dài hạn đến năm 2050, Định Hóa hướng tới trở thành trung tâm du lịch văn hóa – lịch sử cấp vùng, kết nối chuỗi di sản cách mạng liên tỉnh như Tân Trào (Tuyên Quang), ATK Định Hóa (Thái Nguyên), Pác Bó (Cao Bằng). Các khu di tích lịch sử sẽ được bảo tồn đi đôi với nâng cấp cảnh quan, xây dựng các trung tâm thông tin, bảo tàng lịch sử số để phục vụ khách tham quan hiện đại.
Về kinh tế, huyện tiếp tục phát triển nông nghiệp sinh thái, công nghệ cao, tận dụng lợi thế đất đồi, khí hậu mát mẻ để trồng cây dược liệu, cây ăn quả lâu năm và các giống cây bản địa quý. Các làng nghề truyền thống sẽ được tổ chức lại theo cụm nghề – làng nghề, liên kết với du lịch để tạo giá trị gia tăng.
Song song đó, Định Hóa cũng đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong hành chính công và sản xuất, hướng đến xây dựng chính quyền số, kinh tế số và xã hội số ở nông thôn. Tất cả nhằm tạo nền tảng cho một huyện miền núi phát triển xanh, bền vững và gắn liền với giá trị văn hóa – lịch sử truyền thống.
