Tổng quan về huyện Điện Biên trước sáp nhập
Huyện Điện Biên nằm ở phía Tây Nam tỉnh Điện Biên, giữ vai trò cửa ngõ giao thương quốc tế với Lào qua cửa khẩu Tây Trang tại xã Na Ư. Với diện tích 1.396,27 km² và dân số năm 2022 đạt 102.479 người, mật độ dân số khoảng 73 người/km², huyện là nơi sinh sống của 8 dân tộc anh em, chủ yếu là Thái, H’Mông và Lào, tạo nên bản sắc văn hóa đa dạng. Địa hình huyện chủ yếu là núi cao và đồi thấp, với độ cao trung bình 500-600 mét so với mực nước biển, xen lẫn lòng chảo Mường Thanh – vựa lúa lớn nhất Tây Bắc. Khu vực này không chỉ có cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ mà còn giàu tài nguyên khoáng sản như than đá và quặng sắt, mở ra tiềm năng phát triển công nghiệp.
Ranh giới hành chính của huyện Điện Biên trước sáp nhập được xác định như sau:
- Phía Đông giáp huyện Điện Biên Đông
- Phía Đông Bắc giáp thành phố Điện Biên Phủ
- Phía Tây và phía Nam giáp Lào
- Phía Đông Nam giáp huyện Sốp Cộp (Sơn La)
- Phía Bắc giáp huyện Mường Chà
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, huyện Điện Biên có 21 xã trực thuộc, hình thành mạng lưới quản lý hiệu quả trên địa bàn rộng lớn và địa hình phức tạp. Các xã này bao gồm Hẹ Muông, Hua Thanh, Mường Lói, Mường Nhà, Mường Pồn, Na Tông, Na Ư, Noong Hẹt, Noong Luống, Núa Ngam, Pa Thơm, Phu Luông, Pom Lót, Sam Mứn, Thanh An, Thanh Chăn, Thanh Hưng, Thanh Luông, Thanh Nưa, Thanh Xương, Thanh Yên. Trong đó, xã Thanh Xương là huyện lỵ, đóng vai trò trung tâm hành chính và kinh tế. Các xã trải dài từ vùng lòng chảo Mường Thanh đến khu vực biên giới, đảm bảo quản lý an ninh quốc phòng và phát triển kinh tế biên mậu.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng huyện Điện Biên đã có những bước tiến vượt bậc, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội. Về giao thông, Quốc lộ 12 và Quốc lộ 279 là hai tuyến huyết mạch, kết nối huyện với thành phố Điện Biên Phủ và các tỉnh lân cận, đồng thời liên thông với Lào qua cửa khẩu Tây Trang. Dự án Đường giao thông vùng kinh tế động lực, khởi công năm 2022, dự kiến hoàn thành năm 2024, kết nối các xã trọng điểm như Thanh Hưng, Thanh Chăn, Thanh Yên với quốc lộ 12 và 279, thúc đẩy giao thương và đô thị hóa. Sân bay Điện Biên Phủ, cách trung tâm huyện khoảng 10 km, là cửa ngõ hàng không quan trọng, phục vụ vận chuyển hành khách và hàng hóa.
Kinh tế
Kinh tế huyện Điện Biên trước sáp nhập chủ yếu dựa vào nông nghiệp, chiếm hơn 60% giá trị sản xuất, với lòng chảo Mường Thanh là trung tâm sản xuất lúa, đạt sản lượng 40.090,96 tấn trong nửa đầu năm 2024, tương đương 49,5% kế hoạch. Diện tích cây trồng nông nghiệp đạt 19.698,99 ha, trong đó cây lương thực có hạt chiếm 13.722,91 ha. Chăn nuôi phát triển với tổng đàn gia súc, gia cầm đạt 2.031.889 con, tăng 53.951 con so với cùng kỳ. Nuôi trồng thủy sản đạt 622,62 ha, sản lượng 674,38 tấn, hoàn thành 100% kế hoạch.
Công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp ghi nhận giá trị sản xuất 1.004,2 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm 2024, đạt 51,07% kế hoạch. Các cụm công nghiệp như Núa Ngam (30 ha) và Thanh Yên (40 ha) tập trung chế biến nông lâm sản, cơ khí và logistics, tạo việc làm cho hàng nghìn lao động. Thương mại và dịch vụ phát triển mạnh, với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ đạt 2.135,7 tỷ đồng, tương đương 52,46% kế hoạch. Các chính sách an sinh xã hội, kết hợp chương trình giảm nghèo, đã cải thiện đời sống, giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 25% xuống 15% trong thập kỷ qua.
Kinh tế huyện Điện Biên đang chuyển dịch theo hướng bền vững, tận dụng lợi thế cửa khẩu và tài nguyên địa phương. Các chương trình hỗ trợ như mô hình hợp tác xã lúa hữu cơ và sản phẩm OCOP đã nâng giá trị nông sản, mở ra cơ hội xuất khẩu sang Lào. Với tốc độ tăng trưởng kinh tế 8%/năm, huyện đang khẳng định vai trò trung tâm kinh tế biên giới Tây Bắc.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Huyện Điện Biên được quy hoạch theo Quyết định 109/QĐ-TTg năm 2024, với mục tiêu trở thành trung tâm kinh tế - xã hội - quốc phòng của tỉnh, là cửa ngõ kết nối Tây Bắc với Lào. Quy hoạch tập trung vào giao thông, công nghiệp, du lịch và nông nghiệp công nghệ cao, đảm bảo phát triển xanh và bền vững.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Điện Biên
Giai đoạn đến năm 2030
Đến năm 2030, huyện Điện Biên đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 10,51%/năm, với cơ cấu kinh tế dịch vụ - công nghiệp - nông nghiệp (50:30:20). Các dự án trọng điểm bao gồm nâng cấp Quốc lộ 279 thành cao tốc biên giới, vốn đầu tư 5.000 tỷ đồng, hoàn thành giai đoạn 1 năm 2027, kết nối cửa khẩu Tây Trang với thành phố Điện Biên Phủ. Khu đô thị mới Bắc Hồng Cúm (2.000 ha) và Khu đô thị Nam Thanh B (xã Thanh Hưng) đang triển khai, thu hút FDI vào chế biến nông sản. Trong du lịch, cụm du lịch Thành Bản Phủ - U Va, ngân sách 1.200 tỷ đồng, dự kiến đón 500.000 lượt khách/năm. Nông nghiệp hữu cơ tại lòng chảo Mường Thanh, hỗ trợ bởi chương trình OCOP, tăng giá trị sản phẩm 30%.
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn đến năm 2050, huyện Điện Biên hướng tới trở thành trung tâm du lịch và thương mại biên giới hàng đầu Tây Bắc, với GRDP bình quân đầu người 150 triệu đồng. Khu kinh tế cửa khẩu Tây Trang giai đoạn 2 (2030-2050), vốn 10.000 tỷ đồng, sẽ phát triển logistics ASEAN, thúc đẩy xuất khẩu nông sản. Du lịch xanh được đẩy mạnh với Khu bảo tồn sinh thái Mường Thanh (5.000 ha), ứng dụng công nghệ VR tái hiện di tích lịch sử. Nông nghiệp thông minh, sử dụng AI trong tưới tiêu, tăng năng suất 50% trên 50.000 ha. Quy hoạch giao thông tích hợp đường sắt cao tốc Hà Nội - Lào Cai - Điện Biên, kết nối huyện với các đô thị lớn.
