Tổng quan về huyện Đà Bắc
Huyện Đà Bắc là huyện vùng cao nằm ở phía tây bắc tỉnh Hòa Bình, thuộc khu vực Trung du và miền núi Bắc Bộ. Đây là một trong những huyện có địa hình hiểm trở nhất tỉnh, trải dài theo dãy núi và sông Đà, với độ cao trung bình gần 900m so với mực nước biển. Đà Bắc không chỉ nổi bật bởi cảnh quan thiên nhiên nguyên sơ, mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc của các cộng đồng người Mường, Dao, Tày và Thái sinh sống lâu đời trên vùng núi và ven hồ.
- Diện tích khoảng 779,04 km², huyện rộng nhất tỉnh Hòa Bình theo Nghị quyết hành chính mới.
- Dân số (2019) khoảng 60.970 người, mật độ dân số khoảng 78 người/km
Vị trí địa lý & tiếp giáp
Đà Bắc giáp ranh với nhiều huyện, tỉnh ở vùng Tây Bắc và Thanh — như sau:
- Phía Đông giáp thành phố Hòa Bình
- Phía Tây giáp huyện Phù Yên và Vân Hồ (Sơn La)
- Phía Nam giáp các huyện Cao Phong, Tân Lạc, Mai Châu (Hòa Bình)
- Phía Bắc giáp các huyện Thanh Sơn và Tân Sơn (Phú Thọ)
Đơn vị hành chính
Huyện Đà Bắc gồm 17 đơn vị hành chính cấp xã:
- 1 thị trấn Đà Bắc (huyện lỵ)
- 16 xã truyền thống: Cao Sơn, Đoàn Kết, Đồng Chum, Đồng Ruộng, Giáp Đắt, Hiền Lương, Mường Chiềng, Nánh Nghê, Tân Minh, Tân Pheo, Tiền Phong, Toàn Sơn, Trung Thành, Tú Lý, Vầy Nưa, Yên Hòa.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Giao thông: Quốc lộ 6 liên kết trung tâm huyện với thành phố Hòa Bình và vùng Tây Bắc; tỉnh lộ 433 chạy dọc sông Đà, nối các bản ven hồ — có vai trò quan trọng trong vận tải và du lịch.
- Đường nội xã, nội bản: Nhiều xã đã có đường bê tông, thay thế đường đồi dốc trước kia; một số vùng còn xa trung tâm vẫn cần đầu tư hơn.
- Dịch vụ xã hội: Điện, nước hợp vệ sinh, viễn thông tương đối phủ sóng; y tế và giáo dục tập trung chủ yếu tại thị trấn và một số xã trung tâm.
Kinh tế
- Nông – lâm nghiệp: Trồng lúa, cây ăn quả bản địa (mận, na, chuối), khai thác lâm sản rừng và chăn nuôi nhỏ lẻ. Cộng đồng nhiều bản dân tộc sử dụng kỹ thuật nông nghiệp truyền thống.
- Du lịch sinh thái – cộng đồng: Khu bảo tồn thiên nhiên Phu Canh tại xã Mường Chiềng, bản ven sông Đà, suối Nánh… là điểm kết nối trekking, ngắm cảnh, trải nghiệm văn hóa dân tộc.
- Thương mại – dịch vụ: Thị trấn Đà Bắc là trung tâm giao thương giữa vùng lòng hồ và vùng Tây Bắc, thị trường nông sản và logistics nội tỉnh.
Khu công nghiệp/ Làng nghề truyền thống
Huyện Đà Bắc chưa có các khu công nghiệp quy mô lớn do điều kiện địa hình phức tạp, dân cư phân bố thưa thớt và cơ sở hạ tầng còn hạn chế. Tuy nhiên, địa phương vẫn phát triển một số cụm sản xuất nhỏ lẻ và làng nghề truyền thống gắn với thế mạnh bản địa và văn hóa dân tộc.
Các làng nghề thủ công truyền thống tập trung tại những xã có cộng đồng người Mường, Tày và Dao như Hiền Lương, Tân Minh, Đồng Ruộng, Mường Chiềng, Tú Lý... với các nghề như:
- Dệt thổ cẩm: Đặc trưng của đồng bào Tày và Dao, sử dụng khung dệt thủ công, hoa văn truyền thống, phục vụ cả nhu cầu sinh hoạt và phát triển du lịch cộng đồng.
- Đan lát, mây tre: Sử dụng vật liệu bản địa để sản xuất đồ gia dụng, rổ rá, giỏ xách, phục vụ sinh hoạt nông thôn và tiêu thụ nội vùng.
- Nấu rượu cần, rượu ngô truyền thống: Phổ biến ở các bản người Mường và Dao, kết hợp với phát triển du lịch homestay.
- Sản xuất nông sản chế biến: Như chuối khô, măng rừng, mứt dứa dại, hạt dổi… được người dân sơ chế và tiêu thụ tại các chợ vùng cao hoặc mang ra trung tâm huyện, thành phố Hòa Bình.
Dù quy mô còn nhỏ, các làng nghề này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì bản sắc văn hóa, tạo việc làm tại chỗ và trở thành điểm nhấn trong phát triển du lịch trải nghiệm – nơi du khách có thể tham quan, trải nghiệm quy trình sản xuất truyền thống và mua sản phẩm đặc trưng địa phương.
Di tích – Lễ hội
- Di tích lịch sử – văn hóa: Khu vực ven sông Đà và đồi Khu bảo tồn Phu Canh có cảnh quan núi, hang động và di tích lịch sử thời kháng chiến chống Pháp (địa bàn xưa thuộc Mai Đà).
- Lễ hội dân tộc: Người Tày, Mường, Thái tổ chức lễ mừng cơm mới, múa xoè, hát giao duyên, lễ hội cấp sắc Dao... thường diễn ra tại các xã như Đoàn Kết, Trung Thành, Vầy Nưa, giữ gìn văn hóa cộng đồng và thu hút du khách bản địa.
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Hoàn thiện giao thông nội vùng, đặc biệt đường ven hồ và đường bản xa vào trung tâm;
- Phát triển nông nghiệp chất lượng cao: Cây ăn quả, dược liệu, chuyển đổi mô hình OCOP;
- Khai thác hiệu quả du lịch sinh thái – cộng đồng: Homestay bản, trekking ven sông Đà, tour bản địa;
- Nâng cao chất lượng phục vụ y tế – giáo dục tại các xã vùng sâu, giảm nghèo bền vững trong cộng đồng dân tộc thiểu số.
Xem thêm: Bản đồ vệ tinh Huyện Đà Bắc
Tầm nhìn đến năm 2050
- Đà Bắc trở thành điểm đến du lịch sinh thái – văn hóa tiêu biểu Tây Bắc, nổi bật với cảnh quan sông Đà, rừng bản địa và trải nghiệm văn hóa dân tộc;
- Xây dựng nền kinh tế xanh – bền vững đa ngành: Nông nghiệp đặc sản, du lịch cộng đồng, dịch vụ vùng hồ, bảo tồn đa dạng sinh học;
- Thị trấn Đà Bắc trở thành đô thị sinh thái – văn minh, gắn kết kết nối vùng và giữ gìn bản sắc;
- Bảo tồn văn hóa dân tộc qua lễ hội, làng nghề, di tích, kết hợp phát triển du lịch văn hóa cộng đồng.
