Tổng quan về huyện Củ Chi trước sáp nhập
Củ Chi nằm ở phía Tây Bắc của thành phố, cách trung tâm thành phố khoảng 33km theo đường chim bay (tùy trục đo). Huyện là cửa ngõ kết nối thành phố với tỉnh Bình Dương (qua sông Sài Gòn ở phía Đông Bắc), với Tây Ninh và Long An ở phía Tây - Nam. Củ Chi thuộc vùng đất chuyển tiếp giữa Đông Nam Bộ và đồng bằng ven sông, địa hình tương đối bằng phẳng, cao độ dao động thấp, có dạng bán đồng bằng chuyển tiếp; hệ thống kênh rạch có vai trò quan trọng với thoát nước và giao thông thủy. Các yếu tố địa hình và thủy văn này cần cân nhắc trong quy hoạch phát triển, chống ngập và quản lý thoát nước. Huyện có diện tích 434,77 km², dân số (2022) là 487.047 người, mật độ dân số đạt 1.122 người/km².
Ranh giới tiếp giáp của huyện trước sáp nhập:
- Phía Đông giáp các thành phố Thủ Dầu Một và Thuận An (Bình Dương) qua sông Sài Gòn
- Phía Tây giáp thị xã Trảng Bàng (Tây Ninh) và huyện Đức Hòa (Long An)
- Phía Nam giáp huyện Đức Hòa (Long An) và huyện Hóc Môn (Hồ Chí Minh)
- Phía Bắc giáp thành phố Bến Cát và huyện Dầu Tiếng (Bình Dương) qua sông Sài Gòn
Củ Chi là vùng đất có lịch sử - văn hóa sâu đậm (nổi tiếng nhất là hệ thống địa đạo Củ Chi) đồng thời đang được thành phố xác định là một trong những đô thị vệ tinh/điểm phát triển trọng điểm vùng Tây Bắc trong chiến lược phát triển đến 2030 - 2050. Trong bối cảnh quy hoạch chung của thành phố, Củ Chi có lợi thế lớn về quỹ đất, kết nối liên vùng (về phía Tây Bắc sang các tỉnh Bình Dương, Tây Ninh, Long An) và không gian cho phát triển công nghiệp hỗ trợ, nông nghiệp công nghệ cao, đô thị hóa có kiểm soát.
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, Củ Chi có 1 thị trấn và 20 xã. Cụ thể gồm:
- Thị trấn: Củ Chi
- Các xã: An Nhơn Tây, An Phú, Bình Mỹ, Hòa Phú, Nhuận Đức, Phạm Văn Cội, Phú Hòa Đông, Phú Mỹ Hưng, Phước Hiệp, Phước Thạnh, Phước Vĩnh An, Tân An Hội, Tân Phú Trung, Tân Thạnh Đông, Tân Thạnh Tây, Tân Thông Hội, Thái Mỹ, Trung An, Trung Lập Hạ, Trung Lập Thượng.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Trước sáp nhập, Củ Chi được kết nối bởi các tuyến đường tỉnh lộ/quốc lộ và đường liên vùng quan trọng. Các dự án mở rộng lộ giới, nâng cấp trục giao thông và các tuyến nối về cao tốc/sân bay miền Đông và kết nối về Bình Dương đang được xem xét nhằm giảm tải cho trục nội đô và thúc đẩy phát triển công nghiệp - dịch vụ. Việc hình thành các tuyến giao thông liên vùng là một phần trong chiến lược biến Củ Chi thành đô thị vệ tinh.
Hạ tầng cấp điện, cấp nước đang tiếp tục mở rộng theo các khu quy hoạch công nghiệp và đô thị mới. Vấn đề cấp nước sạch, xử lý nước thải và hệ thống thoát nước là ưu tiên khi phát triển công nghiệp và khu dân cư dày đặc.
Về hạ tầng xã hội, hệ thống trường học, trạm y tế tuyến xã/thị trấn hiện hữu; khi đô thị hóa tăng nhanh, yêu cầu về bệnh viện đa khoa tuyến huyện, trường trung học phổ thông, trung tâm đào tạo nghề và các thiết chế công cộng sẽ lớn lên - đây là một phần chương trình đầu tư công/khuyến khích tư nhân trong kế hoạch phát triển.
Kinh tế
Củ Chi đang chuyển dịch từ nền kinh tế nông nghiệp thuần túy sang đa ngành công nghiệp - xây dựng - thương mại - dịch vụ - nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao - đồng thời khai thác tiềm năng du lịch lịch sử.
- Công nghiệp và cụm công nghiệp: Củ Chi là địa bàn có nhiều khu công nghiệp/cụm công nghiệp nhỏ và vừa, chuyên về công nghiệp hỗ trợ, chế biến, đóng gói - phù hợp chiến lược phát triển công nghiệp phụ trợ cho toàn vùng thành phố Hồ Chí Minh.
- Nông nghiệp công nghệ cao và nông nghiệp đô thị: Nhờ quỹ đất lớn, huyện được định hướng dành phần diện tích để phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, trang trại sạch, nhà kính và chuỗi sản phẩm nông nghiệp giá trị gia tăng (OCOP, chế biến thực phẩm).
- Thương mại - dịch vụ và xây dựng: Đô thị hóa kéo theo nhu cầu xây dựng, bất động sản, dịch vụ bán lẻ, logistics, vật liệu xây dựng... đóng góp lớn vào thu nhập địa phương.
- Du lịch lịch sử - văn hóa: Hệ thống địa đạo Củ Chi là điểm thu hút khách quốc tế và trong nước, tạo doanh thu dịch vụ du lịch (hướng dẫn, F&B, lưu trú, thương mại lưu niệm). Du lịch lịch sử kết hợp giáo dục truyền thống là lợi thế cạnh tranh của huyện.
Di tích và lễ hội
Địa đạo Củ Chi (Củ Chi Tunnels) là di tích lịch sử quân sự nổi tiếng, đã trở thành điểm tham quan quốc tế - di tích này góp phần xây dựng thương hiệu Củ Chi trong du lịch lịch sử, giáo dục; đang được giới thiệu, bảo tồn và được dự kiến tiếp tục phát triển trong mạng lưới du lịch thành phố. Một số đề xuất còn kêu gọi đưa Di tích này vào danh sách công nhận di sản thế giới (UNESCO) hoặc các chương trình bảo tồn cấp quốc gia.
Về lễ hội - văn hóa địa phương, Củ Chi giữ nhiều nghi thức, lễ hội truyền thống nông thôn (vật tư lễ cúng đình làng, hội làng, các ngày tưởng niệm lịch sử), là nền tảng để phát triển du lịch cộng đồng kết hợp trải nghiệm văn hóa. Việc khai thác cần gắn với bảo tồn và tôn trọng cộng đồng bản địa.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Hội nhập với Quy hoạch chung thành phố Hồ Chí Minh thời kỳ năm 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Uỷ ban nhân dân thành phố đã đặt ra định hướng biến các huyện vệ tinh (trong đó có Củ Chi) thành các đô thị vệ tinh, trung tâm công nghiệp hỗ trợ, nông nghiệp công nghệ cao và điểm du lịch lịch sử. Cụ thể định hướng chính cho Củ Chi đến năm 2030:
- Phát triển đô thị vệ tinh hiện đại và đồng bộ hạ tầng: Hình thành các khu đô thị mới, hoàn thiện hệ thống giao thông liên vùng, xây dựng hạ tầng cấp thành phố tại một số lõi đô thị.
- Tập trung phát triển công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp sạch: Thu hút dự án công nghiệp sạch, nhà máy công nghiệp nhẹ, nhà máy hỗ trợ chuỗi cung ứng cho toàn thành phố - trong đó ưu tiên công nghiệp có hàm lượng công nghệ cao hơn.
- Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và chuỗi chế biến: Tận dụng quỹ đất để phát triển nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ (nhà kính, trang trại ứng dụng), chuỗi chế biến thực phẩm, sản phẩm OCOP gắn với thị trường thành phố.
- Phát triển du lịch lịch sử, dịch vụ hỗ trợ và bảo tồn di tích: Nâng cấp hạ tầng điểm đến, tích hợp các trải nghiệm nông thôn, homestay, giáo dục lịch sử.
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050 tùy theo chiến lược triển khai, Củ Chi có thể phát triển theo các hướng:
- Đô thị vệ tinh công nghiệp hỗ trợ và công nghệ cao: Củ Chi trở thành cực công nghiệp hỗ trợ đã được hiện đại hóa, nhiều khu công nghiệp sạch, nhà máy chế tạo phụ trợ, cảng nội địa/logistics kết nối với cảng biển và sân bay, kết hợp đô thị tiện nghi phục vụ chuyên gia.
- Thành phố sinh thái - nông nghiệp công nghệ cao: Giữ cân bằng nhiều diện tích cho nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, vườn nghiên cứu, trung tâm đào tạo nông nghiệp đô thị đồng thời phát triển du lịch nông nghiệp.
- Trung tâm du lịch lịch sử và giáo dục truyền thống: Củ Chi tập trung phát triển du lịch lịch sử kết hợp trải nghiệm văn hóa - giáo dục với hệ thống bảo tồn di tích gắn với chương trình giáo dục quốc gia và du lịch bền vững.
