Tổng quan về huyện Chư Păh trước sáp nhập
Chư Păh là một huyện nằm ở phía bắc tỉnh Gia Lai, nổi bật với cảnh quan bazan đỏ đặc trưng của Tây Nguyên, cùng sự đa dạng văn hóa của các dân tộc Kinh, Jrai, và Ba Na. Trước sáp nhập, huyện có diện tích tự nhiên khoảng 97.221,37 ha, bao gồm đất nông nghiệp, phi nông nghiệp, và đất chưa sử dụng. Dân số huyện ước tính khoảng hơn 70.000 người, với phần lớn cư dân sinh sống dựa vào nông nghiệp và các ngành công nghiệp liên quan. Địa hình huyện chủ yếu là đồi núi thấp, xen kẽ đồng bằng, tạo điều kiện thuận lợi cho canh tác cây công nghiệp dài ngày như cà phê, cao su, và hồ tiêu.
Ranh giới hành chính:
- Phía Đông giáp huyện Đak Đoa
- Phía Tây giáp huyện Ia H’Drai (Kon Tum)
- Phía Nam giáp thành phố Pleiku và huyện Ia Grai
- Phía Bắc giáp huyện Sa Thầy, huyện Kon Rẫy, và thành phố Kon Tum (Kon Tum)
Đơn vị hành chính
Trước khi sáp nhập, huyện Chư Păh được tổ chức thành 14 đơn vị hành chính, bao gồm 2 thị trấn và 12 xã. Các đơn vị này đóng vai trò quan trọng trong quản lý hành chính và phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Thị trấn Phú Hòa, trung tâm hành chính của huyện, là nơi tập trung các hoạt động thương mại và dịch vụ. Thị trấn Ia Ly nổi bật với tiềm năng du lịch nhờ vị trí gần nhà máy thủy điện Ia Ly và hồ Ia Ly. Các xã còn lại trải rộng trên địa bàn huyện, hỗ trợ phát triển nông nghiệp và các ngành công nghiệp địa phương. Danh sách đơn vị hành chính bao gồm:
- Thị trấn: Phú Hòa, Ia Ly
- Xã: Chư Đăng Ya, Đắk Tơ Ver, Hà Tây, Hòa Phú, Ia Ka, Ia Khươl, Ia Kreng, Ia Mơ Nông, Ia Nhin, Ia Phí, Nghĩa Hòa, Nghĩa Hưng
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Huyện Chư Păh sở hữu hệ thống hạ tầng giao thông và công nghiệp phát triển, đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối khu vực Tây Nguyên. Quốc lộ 14, tuyến đường huyết mạch chạy xuyên suốt huyện theo hướng Bắc - Nam, nối thành phố Kon Tum với thị trấn Phú Hòa và thành phố Pleiku, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương. Quốc lộ 19 kết nối Pleiku với Quy Nhơn, tăng cường liên kết vùng. Đặc biệt, dự án cao tốc Ngọc Hồi - Pleiku đang được triển khai, hứa hẹn nâng cao khả năng kết nối giao thông trong tương lai. Ngoài ra, huyện có mạng lưới chợ nông thôn kiên cố tại các xã như Nghĩa Hưng, Hòa Phú, Ia Nhin, Ia Ly, và thị trấn Phú Hòa, trong đó chợ Phú Hòa là trung tâm thương mại chính.
Về công nghiệp, Chư Păh nổi bật với Nhà máy thủy điện Ia Ly (cách trung tâm huyện 25 km), Nhà máy thủy điện SêSan3 (52 km), và các nhà máy Ry Ninh I, Ry Ninh II (22-24 km). Huyện cũng có Nhà máy chế biến chè - cà phê, Nhà máy sản xuất xi măng, và Trạm Biến áp 500 kV Pleiku, hỗ trợ phát triển công nghiệp và cung cấp năng lượng. Cụm công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp Ia Khươl (53,19 ha) đã thu hút hơn 110 tỷ đồng đầu tư, trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế địa phương. Các dịch vụ ngân hàng, bưu chính, và viễn thông cũng được mở rộng, đáp ứng nhu cầu của cư dân vùng sâu, vùng xa.
Kinh tế
Nền kinh tế của Chư Păh chủ yếu dựa vào nông nghiệp, với diện tích gieo trồng hàng năm gần 22.000 ha, trong đó hơn 11.000 ha dành cho cây công nghiệp dài ngày như cà phê, cao su, và hồ tiêu. Đất bazan màu mỡ, kết hợp với khí hậu Tây Nguyên, tạo điều kiện lý tưởng cho các loại cây trồng này. Ngoài ra, diện tích đồng cỏ và rừng rộng lớn hỗ trợ phát triển chăn nuôi, đặc biệt là chăn nuôi gia súc quy mô lớn. Các sản phẩm nông nghiệp của Chư Păh không chỉ phục vụ thị trường trong nước mà còn xuất khẩu, đóng góp vào sự tăng trưởng kinh tế của huyện.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Theo Quyết định số 337/QĐ-UBND ngày 09/5/2022 của UBND tỉnh Gia Lai, bản đồ quy hoạch Chư Păh giai đoạn 2021-2030 đặt mục tiêu phát triển huyện thành vùng hỗ trợ quan trọng cho thành phố Pleiku, kết nối với thành phố Kon Tum qua hành lang kinh tế đường Hồ Chí Minh. Quy hoạch tập trung vào phát triển đô thị tại thị trấn Phú Hòa và Ia Ly, với các khu đô thị tập trung, vùng nông nghiệp đô thị, và khu du lịch sinh thái. Cụ thể, thị trấn Phú Hòa sẽ có hai khu đô thị chính, khu du lịch sinh thái, và các công viên cây xanh xen kẽ. Thị trấn Ia Ly được định hướng phát triển du lịch nghỉ dưỡng phía nam hồ Ia Ly, kết hợp với công nghiệp thủy điện.
Về sử dụng đất, huyện quy hoạch 87.290,37 ha đất nông nghiệp, 9.558,37 ha đất phi nông nghiệp, và 372,63 ha đất chưa sử dụng. Giai đoạn này chứng kiến 3.464,79 ha đất nông nghiệp chuyển sang phi nông nghiệp, hỗ trợ mở rộng hạ tầng và công nghiệp. Cụm công nghiệp Ia Khươl (53,19 ha) tiếp tục thu hút đầu tư, với các dự án trị giá hơn 110 tỷ đồng. Giao thông được cải thiện thông qua nâng cấp Quốc lộ 14 (lộ giới 50 m) và Tỉnh lộ 661 (lộ giới 30 m), cùng với dự án cao tốc Ngọc Hồi - Pleiku, tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế và bất động sản.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Chư Păh
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn đến năm 2050 của Chư Păh hướng đến phát triển bền vững, trở thành một trung tâm kinh tế - du lịch của tiểu vùng Bắc Tây Nguyên. Huyện sẽ tiếp tục mở rộng các ngành công nghiệp mũi nhọn, đặc biệt là công nghiệp chế biến nông sản và năng lượng tái tạo, tận dụng các nhà máy thủy điện như Ia Ly và SêSan3. Du lịch sinh thái và văn hóa được ưu tiên, với các điểm đến như hồ Biển Hồ, thác Công Chúa, và núi Chư Đăng Ya được đầu tư để thu hút khách quốc tế. Hạ tầng giao thông sẽ được hiện đại hóa, với cao tốc Ngọc Hồi - Pleiku hoàn thiện, kết nối Chư Păh với các đô thị lớn trong khu vực.
Về đô thị hóa, thị trấn Phú Hòa và Ia Ly sẽ phát triển thành các đô thị hiện đại, với các khu công viên cảnh quan và không gian mở, đảm bảo chất lượng sống cho cư dân. Quy hoạch sử dụng đất sẽ tiếp tục ưu tiên bảo vệ môi trường, duy trì diện tích cây xanh (4,73 ha tại cụm công nghiệp Ia Khươl) và phát triển nông nghiệp đô thị. Các dự án đầu tư vào giáo dục, y tế, và dịch vụ xã hội sẽ được đẩy mạnh, với mục tiêu nâng cấp thêm các trường học đạt chuẩn quốc gia và cải thiện đời sống người dân. Chư Păh hứa hẹn trở thành một điểm sáng kinh tế và văn hóa của Gia Lai.
