Tổng quan về huyện Bảo Lâm trước sáp nhập
Huyện Bảo Lâm là một trong những đơn vị hành chính nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Cao Bằng, có vai trò quan trọng trong phát triển nông – lâm nghiệp và giữ gìn an ninh khu vực biên giới. Được thành lập ngày 25/9/2000, Bảo Lâm là huyện trẻ so với các địa phương khác trong tỉnh. Toàn huyện có diện tích 913,06 km², dân số khoảng 65.025 người, phần lớn là đồng bào dân tộc thiểu số gồm Tày, Nùng, Dao, Mông sinh sống tập trung ở các thung lũng, sườn núi.
Địa hình huyện Bảo Lâm chủ yếu là núi cao, xen kẽ các thung lũng và sông suối nhỏ, độ dốc lớn, đất đai màu mỡ thích hợp phát triển lâm nghiệp, chăn nuôi và một số loại cây công nghiệp. Khí hậu đặc trưng cận nhiệt đới núi cao, mùa đông lạnh kéo dài, mùa hè mát mẻ, lượng mưa dồi dào.
Ranh giới hành chính của huyện Bảo Lâm trước sáp nhập như sau:
- Phía Đông giáp huyện Bảo Lạc
- Phía Tây giáp tỉnh Hà Giang
- Phía Nam giáp huyện Nguyên Bình
- Phía Bắc giáp Trung Quốc
Nhờ vị trí tiếp giáp nhiều địa phương và biên giới quốc gia, Bảo Lâm có tiềm năng phát triển giao thương hàng hóa, đặc biệt là sản phẩm nông – lâm nghiệp.
Đơn vị hành chính
Huyện Bảo Lâm được tổ chức thành 13 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 1 thị trấn trung tâm và 12 xã miền núi. Cụ thể: Thị trấn Pác Miầu, Xã Đức Hạnh, Xã Lý Bôn, Xã Mông Ân, Xã Nam Cao, Xã Nam Quang, Xã Quảng Lâm, Xã Thạch Lâm, Xã Thái Học, Xã Thái Sơn, Xã Vĩnh Phong, Xã Vĩnh Quang, Xã Yên Thổ.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Huyện Bảo Lâm dù thành lập chưa lâu nhưng đã có những bước tiến đáng kể trong phát triển hạ tầng kinh tế – xã hội. Giao thông được cải thiện nhờ các tuyến đường liên xã, liên huyện từng bước được nhựa hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho lưu thông nông sản, giao thương hàng hóa và phục vụ nhu cầu đi lại của người dân. Trong đó, quốc lộ 34 là tuyến đường huyết mạch kết nối Bảo Lâm với huyện Bảo Lạc, thành phố Cao Bằng và tỉnh Hà Giang.
Hệ thống điện lưới quốc gia cơ bản đã được phủ rộng đến các trung tâm xã, tỷ lệ hộ dân sử dụng điện đạt trên 90%. Mạng lưới viễn thông, truyền hình, Internet không ngừng được đầu tư, rút ngắn khoảng cách số giữa các vùng nông thôn và khu vực trung tâm. Bên cạnh đó, huyện đã xây dựng nhiều trường học, trạm y tế xã, nhà văn hóa cộng đồng để phục vụ nhu cầu an sinh.
Trong chiến lược phát triển giai đoạn tới, huyện tiếp tục ưu tiên đầu tư nâng cấp các công trình thủy lợi, kiên cố hóa kênh mương, xây dựng chợ trung tâm, đồng thời cải thiện hạ tầng cấp thoát nước, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và tạo đà phát triển kinh tế.
Kinh tế
Nền kinh tế của huyện Bảo Lâm trước sáp nhập cơ bản dựa trên trụ cột nông – lâm nghiệp và chăn nuôi. Trong đó, trồng trọt chiếm tỷ trọng lớn với các cây trồng chủ lực như lúa nương, ngô, đậu tương, thuốc lá, lạc và cây dược liệu. Những năm gần đây, huyện đã tập trung phát triển mô hình rừng sản xuất, kết hợp khai thác lâm sản và trồng rừng kinh tế nhằm tăng thu nhập cho người dân.
Chăn nuôi trâu, bò, dê, lợn và gia cầm đóng vai trò quan trọng, đặc biệt là chăn nuôi thả đồi ở các xã vùng cao như Mông Ân, Lý Bôn, Thạch Lâm. Các sản phẩm nông sản và lâm sản được tiêu thụ tại các chợ đầu mối trong huyện, một phần xuất bán ra các tỉnh lân cận.
Song song với sản xuất nông nghiệp, huyện từng bước hình thành mạng lưới thương mại – dịch vụ nhỏ lẻ tại thị trấn Pác Miầu và các trung tâm xã. Tuy nhiên, quy mô thương mại chưa lớn, sức mua còn hạn chế do thu nhập bình quân của người dân còn thấp. Theo thống kê, tỷ lệ hộ nghèo của huyện vẫn ở mức cao so với mặt bằng chung tỉnh Cao Bằng.
Để nâng cao giá trị kinh tế, huyện đã và đang triển khai các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, khuyến khích hộ dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đẩy mạnh sản xuất hàng hóa gắn với bảo tồn môi trường và bản sắc văn hóa dân tộc. Đây được xác định là giải pháp then chốt để Bảo Lâm từng bước thoát khỏi huyện nghèo, ổn định đời sống nhân dân.
Làng nghề truyền thống
Hiện nay, huyện Bảo Lâm không có làng nghề truyền thống nào được công nhận chính thức hoặc nổi bật về quy mô sản xuất tập trung. Các hoạt động nghề thủ công như dệt vải, đan lát, rèn nông cụ vẫn tồn tại nhưng chủ yếu phục vụ nhu cầu sinh hoạt gia đình hoặc sản xuất nhỏ lẻ trong cộng đồng, chưa phát triển thành sản phẩm hàng hóa quy mô lớn.
Đây cũng là hạn chế chung của các huyện miền núi phía Tây tỉnh Cao Bằng, nơi điều kiện giao thông, thị trường tiêu thụ còn nhiều khó khăn. Trong định hướng lâu dài, huyện đặt mục tiêu từng bước hỗ trợ phát triển sản phẩm đặc sản và nghề thủ công gắn với chương trình OCOP (mỗi xã một sản phẩm), nhằm tăng giá trị sản xuất và tạo sinh kế bền vững cho người dân.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Tính đến hiện tại, trên địa bàn huyện Bảo Lâm chưa có di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh nào được xếp hạng cấp quốc gia hoặc cấp tỉnh. Phần lớn diện tích huyện là núi rừng nguyên sinh, cảnh quan tự nhiên hoang sơ và ít chịu tác động của du lịch thương mại.
Tuy nhiên, nhiều khu vực vẫn sở hữu vẻ đẹp thiên nhiên đặc trưng của miền núi cao như các thung lũng, rừng già, suối nguồn trong lành. Đây là điều kiện tiềm năng để phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng quy mô nhỏ nếu được đầu tư hạ tầng hợp lý trong tương lai.
Đặc biệt, cộng đồng các dân tộc Mông, Dao, Tày, Nùng tại Bảo Lâm còn giữ gìn nhiều giá trị văn hóa truyền thống, các lễ hội dân gian, phong tục tập quán độc đáo. Dù chưa hình thành sản phẩm du lịch cụ thể, những yếu tố này có thể trở thành điểm nhấn nếu được nghiên cứu, khai thác gắn với phát triển bền vững.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Trong giai đoạn đến năm 2030, huyện Bảo Lâm ưu tiên tập trung phát triển nông – lâm nghiệp bền vững và đẩy mạnh giảm nghèo nhanh, bền vững. Các chương trình lớn đang được triển khai bao gồm mở rộng diện tích rừng sản xuất, phát triển cây dược liệu, cây ăn quả ôn đới, trồng lúa nước kết hợp cải tạo đất đồi bạc màu.
Huyện tiếp tục đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông liên xã, các tuyến đường kết nối vùng sâu vùng xa với trung tâm huyện lỵ Pác Miầu, từng bước nhựa hóa, bê tông hóa trục chính. Dự án nâng cấp chợ trung tâm, các điểm giao thương nhỏ lẻ sẽ được xúc tiến, hỗ trợ tiêu thụ nông sản và hình thành các cụm dịch vụ thương mại.
Đồng thời, chương trình xóa nhà tạm, cải thiện điều kiện sinh hoạt, cấp nước sạch, đầu tư trường học và trạm y tế xã được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống người dân và thu hẹp chênh lệch phát triển vùng sâu vùng xa.
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, huyện Bảo Lâm định hướng trở thành vùng nông – lâm nghiệp trọng điểm phía Tây tỉnh Cao Bằng, phát triển theo hướng kinh tế xanh, bảo tồn rừng và văn hóa bản địa. Huyện sẽ hoàn thiện hệ thống giao thông kết nối liên vùng, phát triển hạ tầng số và dịch vụ công trực tuyến, tạo điều kiện thuận lợi thu hút đầu tư.
Các chương trình trọng điểm về phát triển kinh tế tập trung vào sản xuất hàng hóa quy mô lớn, hình thành các vùng chuyên canh cây dược liệu, cây ăn quả, chăn nuôi gia súc. Song song đó, huyện sẽ từng bước nghiên cứu khai thác du lịch sinh thái cộng đồng nhỏ lẻ, gắn với quảng bá văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số.
Mục tiêu đến năm 2050 là nâng cao thu nhập bình quân đầu người, giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống mức thấp, phát triển toàn diện đời sống vật chất và tinh thần, bảo đảm an ninh biên giới và xây dựng cộng đồng bền vững.
