Tổng quan về huyện Bắc Sơn
Bắc Sơn là một huyện miền núi nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Lạng Sơn, thuộc vùng cánh cung Đông Bắc. Đây là địa bàn có nhiều đặc điểm nổi bật về điều kiện tự nhiên, địa hình và tiềm năng phát triển nông nghiệp – du lịch sinh thái.
- Diện tích tự nhiên: 695,52 km²
- Dân số (năm 2019): 71.967 người
- Mật độ dân số: Khoảng 104 người/km²
- Trung tâm hành chính: Thị trấn Bắc Sơn – nơi đặt trụ sở Ủy ban nhân dân huyện
Vị trí địa lý và tiếp giáp:
- Phía Bắc giáp huyện Bình Gia
- Phía Đông giáp huyện Văn Quan
- Phía Nam giáp huyện Hữu Lũng
- Phía Tây giáp huyện Võ Nhai (Thái Nguyên)
Địa hình huyện chủ yếu là núi đá vôi, độ cao phổ biến từ 500 đến 1.200 m. Một số đỉnh núi tiêu biểu như Khau Bao (1.107 m), Pa Lét (503 m). Địa hình tạo thành nhiều thung lũng rộng, có đất phù sa màu mỡ, thuận lợi cho phát triển sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là canh tác lúa nước.
Đơn vị hành chính
Huyện Bắc Sơn gồm 18 đơn vị hành chính cấp xã:
- Thị trấn Bắc Sơn
- 17 xã: Bắc Quỳnh, Chiến Thắng, Chiêu Vũ, Đồng Ý, Hưng Vũ, Long Đống, Nhất Hòa, Nhất Tiến, Tân Hương, Tân Lập, Tân Thành, Tân Tri, Trấn Yên, Vạn Thủy, Vũ Lăng, Vũ Lễ, Vũ Sơn.
Ghi nhận sự thay đổi năm 2020 khi sáp nhập: xã Hữu Vĩnh vào thị trấn Bắc Sơn và sáp nhập xã Bắc Sơn với Quỳnh Sơn thành xã Bắc Quỳnh.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Trên địa bàn huyện Bắc Sơn, hệ thống giao thông đường bộ được phát triển tương đối đồng bộ, đáp ứng nhu cầu đi lại và vận chuyển hàng hóa của người dân.
- Quốc lộ 1B là trục giao thông quan trọng chạy qua khu vực phía Tây Bắc của huyện, nối liền huyện Bắc Sơn với huyện Võ Nhai (tỉnh Thái Nguyên) và huyện Bình Gia (tỉnh Lạng Sơn). Tuyến đường này đóng vai trò huyết mạch, kết nối vùng trung du Bắc Bộ với khu vực Đông Bắc, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội liên vùng.
- Hệ thống đường liên xã, liên thôn đã được đầu tư cải thiện đáng kể. Hiện nay, 100% số xã trong huyện đã có đường ô tô đến trung tâm xã, trong đó phần lớn các tuyến đường được bê tông hóa hoặc trải nhựa, bảo đảm lưu thông thuận lợi quanh năm. Ngoài ra, nhiều tuyến đường nội thôn, nội đồng đã được cứng hóa, phục vụ tốt cho sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt dân sinh.
Bản đồ giao thông Huyện Bắc Sơn
Kinh tế
- Nông nghiệp: Chủ yếu lúa nước với hai vụ/năm tại các thung lũng, xen canh ngô, khoai; chăn nuôi gia súc, gia cầm là sinh kế chính.
- Lâm nghiệp: Núi đá vôi nhiều rừng cung cấp gỗ và nông lâm sản phụ trợ.
- Công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp: Hạn chế, phục vụ nhu cầu địa phương và chế biến nông sản.
- Dịch vụ – thương mại – du lịch: Phát triển theo tuyến du lịch cộng đồng — homestay, lúa chín, di tích khởi nghĩa Bắc Sơn.
Làng nghề truyền thống
Huyện Bắc Sơn có nghề làm ngói âm dương truyền thống, phổ biến trong kiến trúc nhà sàn của người Tày, Nùng.
- Thôn Long Hưng (xã Long Đống) là nơi có lịch sử trên 100 năm làm ngói, đến nay vẫn duy trì và phát triển nghề.
- Xã Quỳnh Sơn cũng nổi tiếng với nghề ngói âm dương, được người dân gìn giữ qua nhiều thế hệ.
Ngoài nghề thủ công, Bắc Sơn có nhiều sản phẩm tiêu biểu như:
- Dầu lạc Tuấn Hưng
- Lạp sườn Khinh Sa
- Cá rô phi
- Khô heo mắc mật
- Bưởi Diễn Đồng Ý
- Khâu nhục Hoa Mộc Quán
- Quýt vàng Bắc Sơn
- Gạo nếp cái hoa vàng
Các sản phẩm này góp phần tạo nên bản sắc địa phương và thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.
Di tích – Lễ hội
- Khu di tích Khởi nghĩa Bắc Sơn: Gồm các điểm di tích quan trọng như Đồn Mỏ Nhài, đình Nông Lục, trường Vũ Lăng, Bó Tát và nhiều địa điểm gắn liền với cuộc Khởi nghĩa Bắc Sơn năm 1940.
- Bảo tàng Khởi nghĩa Bắc Sơn: Nơi trưng bày và lưu giữ các hiện vật, hình ảnh, tư liệu quý về phong trào cách mạng tại địa phương.
Các lễ hội truyền thống:
- Lễ hội Ná Nhèm: Diễn ra tại xã Trấn Yên, là lễ hội đặc trưng của người Tày, mang đậm giá trị văn hóa – tín ngưỡng, được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
- Lễ hội Quỳnh Sơn: Tổ chức tại xã Quỳnh Sơn, là hoạt động văn hóa truyền thống đặc sắc thu hút người dân và du khách.
- Lễ hội mùa vàng Bắc Sơn: Diễn ra vào tháng 10 hàng năm, gắn với mùa lúa chín, là điểm nhấn du lịch nổi bật của huyện.
Ngoài ra, Bắc Sơn còn sở hữu nhiều thắng cảnh như núi Nà Lay, đèo Tam Canh, hồ Tam Hoa và các làng du lịch cộng đồng, góp phần đa dạng hóa trải nghiệm du lịch tại địa phương.
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Thu nhập bình quân đầu người tăng gấp 1,5 lần.
- Mật độ lao động phi nông nghiệp đạt 50%.
- 60% xã đạt chuẩn nông thôn mới; thị trấn Bắc Sơn hướng tới đô thị loại V.
- Du lịch đạt khoảng 200.000 lượt khách/năm.
- Bảo tàng và di tích được đầu tư, phục vụ văn hóa - du lịch.
Tầm nhìn đến năm 2050
- Du lịch sinh thái – văn hóa bản địa: Thung lũng Bắc Sơn + Nà Lay + homestay hấp dẫn du khách nội địa & quốc tế.
- Nông nghiệp xanh kết hợp chế biến: Phát triển sản phẩm địa phương OCOP, nông sản chất lượng cao.
- Công nghiệp quy mô nhỏ: Phát triển thủ công mỹ nghệ, chế biến nông sản.
- Đô thị sinh thái: Thị trấn Bắc Sơn xanh - thông minh, kết nối đường bản - du lịch.
- Bảo tồn đa dạng: Giữ gìn di tích khảo cổ, văn hóa dân tộc, phong tục truyền thống.
- Ứng phó biến đổi khí hậu: Cải thiện thủy lợi, cảnh quan lũ ống; bảo đảm nguồn nước và sinh kế bền vững.
Huyện Bắc Sơn — với diện tích ~696 km², dân số gần 72.000 người, nằm trong vùng cánh cung Đông Bắc - sở hữu cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, văn hóa bản địa đặc sắc và lịch sử đấu tranh hào hùng. Định hướng phát triển đến 2030 tập trung vào nâng cấp hạ tầng, chuyển đổi nông nghiệp, du lịch cộng đồng và bảo tồn văn hóa. Tầm nhìn đến 2050 đưa huyện trở thành điểm đến sinh thái – văn hóa tiêu biểu, giữ gìn bản sắc miền núi và thích ứng biến đổi khí hậu.
