Tổng quan về huyện Ba Bể trước sáp nhập
Huyện Ba Bể nằm ở phía tây tỉnh Bắc Kạn, là địa phương có vị trí chiến lược quan trọng trong phát triển du lịch sinh thái và bảo tồn thiên nhiên của khu vực. Được thành lập ngày 6/11/1984, huyện Ba Bể có diện tích 678 km² và dân số khoảng 48.325 người. Địa hình chủ yếu là đồi núi cao, xen kẽ thung lũng hẹp và sông hồ lớn.
Huyện được thiên nhiên ưu đãi với hệ thống núi đá vôi hùng vĩ, rừng nguyên sinh và đặc biệt là hồ Ba Bể – một trong những hồ nước ngọt tự nhiên lớn nhất Việt Nam, được công nhận là Vườn quốc gia và di sản thiên nhiên cấp quốc gia.
Ranh giới hành chính của huyện Ba Bể trước sáp nhập:
- Phía Đông giáp huyện Bạch Thông
- Phía Tây giáp tỉnh Tuyên Quang
- Phía Nam giáp huyện Na Rì và huyện Chợ Đồn
- Phía Bắc giáp huyện Ngân Sơn và huyện Pác Nặm
Đơn vị hành chính
Trước khi sáp nhập, huyện Ba Bể bao gồm 15 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó có:
- Thị trấn: Chợ Rã (huyện lỵ)
- Xã: Bành Trạch, Cao Thượng, Chu Hương, Địa Linh, Đồng Phúc, Hà Hiệu, Hoàng Trĩ, Khang Ninh, Mỹ Phương, Nam Mẫu, Phúc Lộc, Quảng Khê, Thượng Giáo, Yến Dương
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Huyện Ba Bể trước sáp nhập có cơ sở hạ tầng phát triển ở mức tương đối, phù hợp với đặc thù vùng núi và định hướng phát triển du lịch sinh thái. Hệ thống giao thông tại Ba Bể chủ yếu là đường tỉnh và đường liên xã, nhiều tuyến đã được bê tông hóa hoặc nâng cấp giúp kết nối trung tâm huyện lỵ Chợ Rã với các xã vùng cao, vùng sâu, vùng xa.
Tuyến đường tỉnh 254 và một số nhánh nối với tỉnh Tuyên Quang, thành phố Bắc Kạn giữ vai trò trục huyết mạch, vừa phục vụ giao thương, vừa kết nối các điểm du lịch trong huyện như hồ Ba Bể, động Puông, động Hua Mạ. Bên cạnh đó, một số bến thuyền, bến du lịch tại hồ Ba Bể cũng được xây dựng nhằm phục vụ khách tham quan.
Hệ thống điện lưới quốc gia, viễn thông, trường học và trạm y tế được đầu tư khá đồng đều tại các xã, đặc biệt các xã vùng lõi Vườn quốc gia Ba Bể như Nam Mẫu, Khang Ninh, Quảng Khê. Tuy nhiên, một số xã vùng cao như Hoàng Trĩ, Yến Dương vẫn còn gặp khó khăn về giao thông trong mùa mưa lũ.
Kinh tế
Kinh tế huyện Ba Bể trước sáp nhập dựa chủ yếu vào nông – lâm nghiệp và dịch vụ du lịch sinh thái. Huyện không có nhiều ngành công nghiệp, nhưng lại có tiềm năng lớn về rừng, hồ nước và địa hình đặc thù cho phát triển du lịch và sản xuất nông sản đặc trưng.
Người dân tại các xã như Hà Hiệu, Mỹ Phương, Cao Thượng sống chủ yếu bằng nghề trồng lúa nương, ngô, khoai sắn và chăn nuôi nhỏ lẻ. Một số địa phương ven hồ như Nam Mẫu, Quảng Khê, Khang Ninh tập trung vào phát triển dịch vụ du lịch cộng đồng, kinh doanh nhà nghỉ homestay, hướng dẫn viên bản địa.
Ngoài ra, đánh bắt thủy sản tại hồ Ba Bể cũng mang lại nguồn thu nhập quan trọng cho người dân quanh vùng. Lâm nghiệp đóng vai trò bảo vệ và khai thác hợp lý tài nguyên rừng, gắn với chính sách phát triển rừng bền vững của Nhà nước. Thương mại – dịch vụ đang phát triển mạnh quanh trung tâm thị trấn Chợ Rã, góp phần thúc đẩy luân chuyển hàng hóa và tiêu thụ nông sản địa phương.
Làng nghề truyền thống
Huyện Ba Bể trước sáp nhập không có làng nghề truyền thống nào được công nhận chính thức ở cấp tỉnh hoặc cấp quốc gia. Tuy nhiên, tại một số địa phương như xã Hà Hiệu, Nam Mẫu, người dân vẫn duy trì một số nghề thủ công mang tính truyền thống như đan lát, rèn nông cụ, làm hương và dệt thổ cẩm. Các hoạt động này chủ yếu mang tính chất hộ gia đình và phục vụ nhu cầu tiêu dùng nội địa hoặc du khách, chưa hình thành quy mô làng nghề lớn.
Trong quá trình phát triển du lịch cộng đồng, một số hộ dân tại khu vực hồ Ba Bể đã kết hợp nghề truyền thống với dịch vụ du lịch như trình diễn dệt vải, bán đồ lưu niệm thủ công cho khách tham quan. Đây được coi là hướng đi tiềm năng để khôi phục và phát huy các nghề truyền thống gắn với phát triển kinh tế du lịch bền vững.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Huyện Ba Bể nổi tiếng là địa phương có nhiều thắng cảnh và di tích lịch sử cấp quốc gia và cấp tỉnh. Hồ Ba Bể, biểu tượng đặc trưng của huyện, là một trong những hồ nước ngọt tự nhiên lớn và đẹp nhất Việt Nam, nằm trong vùng lõi của Vườn quốc gia Ba Bể. Hồ được UNESCO đưa vào danh sách các khu Ramsar – vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế.
Bên cạnh đó, huyện còn sở hữu động Puông – nơi sông Năng xuyên qua dãy núi đá vôi Lũng Nham, tạo nên một hang động kỳ vĩ dài gần 300m, cao 30m. Cách trung tâm thị trấn Chợ Rã khoảng 5km, động Puông là điểm dừng chân lý tưởng cho hành trình khám phá vùng hồ.
Động Hua Mạ thuộc bản Pắc Ngòi, xã Quảng Khê, nằm bên dòng sông Lèng, cũng là một thắng cảnh độc đáo. Động nằm lưng chừng núi Cô Đơn, ăn sâu vào lòng núi theo hướng Đông – Nam, được bao phủ bởi thảm thực vật rừng rậm rạp. Động Hua Mạ nổi tiếng với hệ thống nhũ đá đẹp và không gian linh thiêng được gắn với nhiều truyền thuyết dân gian.
Ngoài ra, khu vực hồ và Vườn quốc gia Ba Bể còn có nhiều di tích khảo cổ, di chỉ văn hóa dân tộc Tày – Dao – Mông sinh sống lâu đời, tạo nên giá trị lịch sử và nhân văn đặc sắc, góp phần khẳng định tiềm năng phát triển du lịch sinh thái – văn hóa của huyện.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Trong giai đoạn đến năm 2030, huyện Ba Bể định hướng tập trung vào việc phát triển kinh tế gắn với bảo tồn và khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch sinh thái. Trọng tâm là tiếp tục đầu tư nâng cấp hạ tầng giao thông nông thôn, đường vào các điểm du lịch trọng yếu như hồ Ba Bể, động Puông, động Hua Mạ. Đồng thời, mở rộng các tuyến du lịch cộng đồng kết hợp nghỉ dưỡng sinh thái và trải nghiệm văn hóa dân tộc.
Một số dự án đã và đang được triển khai bao gồm mở rộng bến thuyền du lịch tại hồ Ba Bể, xây dựng trung tâm dịch vụ du lịch cộng đồng tại xã Nam Mẫu, cải tạo hạ tầng xã Quảng Khê và Khang Ninh nhằm phục vụ du lịch. Song song với đó, huyện tăng cường các chương trình hỗ trợ đào tạo nghề, hướng dẫn viên bản địa và phát triển sản phẩm nông sản đặc trưng gắn với thương hiệu địa phương.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Huyện Ba Bể
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn đến năm 2050, huyện Ba Bể hướng đến trở thành trung tâm du lịch sinh thái – nghỉ dưỡng tầm quốc gia và quốc tế, là hình mẫu trong phát triển kinh tế xanh bền vững vùng trung du miền núi phía Bắc. Huyện tập trung vào quy hoạch không gian đô thị gắn với bảo tồn rừng và tài nguyên nước, phát triển các khu du lịch chất lượng cao, khu dịch vụ sinh thái nghỉ dưỡng gắn với văn hóa bản địa.
Ngoài ra, Ba Bể sẽ xây dựng hạ tầng số và chính quyền điện tử cấp huyện để tăng hiệu quả quản lý, nâng cao chất lượng đời sống nhân dân, đồng thời giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số sinh sống trên địa bàn. Mục tiêu đến năm 2050 là đưa Ba Bể trở thành một cực phát triển xanh của tỉnh Bắc Kạn.
