Tổng quan về huyện Anh Sơn trước sáp nhập
Huyện Anh Sơn, thuộc vùng miền núi Tây Nghệ An, sở hữu diện tích tự nhiên 592,5 km² và dân số 116.922 người (theo thống kê năm 2019), với mật độ dân số 197 người/km². Một số nguồn khác ghi nhận dân số vào năm 2018 đạt 132.060 người, trong đó 6,4% là đồng bào dân tộc thiểu số (khoảng 8.000 người), chủ yếu là người Thái và Thổ. Địa hình huyện đa dạng, bao gồm đồi núi thấp, thung lũng và hệ thống sông ngòi phong phú như sông Lam, sông Giăng, tạo điều kiện thuận lợi cho nông nghiệp và du lịch sinh thái. Với 47.000 người trong độ tuổi lao động và hơn 1.375 người được giải quyết việc làm mỗi năm, Anh Sơn thể hiện sức sống kinh tế mạnh mẽ, dù 12% dân số theo đạo Thiên Chúa, góp phần tạo nên sự đa dạng văn hóa.
Ranh giới hành chính của huyện Anh Sơn trước sáp nhập được xác định như sau:
- Phía Đông giáp huyện Đô Lương
- Phía Bắc giáp huyện Tân Kỳ và huyện Quỳ Hợp
- Phía Tây giáp huyện Con Cuông và nước Lào
- Phía Nam giáp huyện Thanh Chương
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, huyện Anh Sơn được tổ chức với 21 đơn vị hành chính cấp xã, đảm bảo quản lý hiệu quả trên địa bàn rộng lớn với địa hình phức tạp. Thị trấn Anh Sơn (trước đây là Kim Nhan) đóng vai trò trung tâm hành chính, kinh tế, văn hóa, trong khi các xã chủ yếu phát triển nông nghiệp và bảo tồn bản sắc văn hóa địa phương. Sự phân bổ này phản ánh chiến lược phát triển cân bằng giữa đô thị hóa và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.
Danh sách đơn vị hành chính bao gồm: Thị trấn Anh Sơn, xã Bình Sơn, xã Cao Sơn, xã Cẩm Sơn, xã Đức Sơn, xã Đỉnh Sơn, xã Hoa Sơn, xã Hội Sơn, xã Hùng Sơn, xã Khai Sơn, xã Lạng Sơn, xã Lĩnh Sơn, xã Long Sơn, xã Phúc Sơn, xã Tam Sơn, xã Tào Sơn, xã Thành Sơn, xã Thạch Sơn, xã Thọ Sơn, xã Tường Sơn, xã Vĩnh Sơn.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Hạ tầng giao thông của huyện Anh Sơn trước sáp nhập đã đạt những bước tiến vượt bậc, tạo nền tảng cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Quốc lộ 7, tuyến đường huyết mạch chạy qua huyện, kết nối thành phố Vinh với các tỉnh phía Tây và nước Lào, là yếu tố then chốt thúc đẩy giao thương. Trong năm 2022, huyện đã hoàn thành nhựa hóa và bê tông hóa hơn 98 km đường trục xã, liên xã, đường thôn và ngõ xóm với tổng kinh phí 153,92 tỷ đồng, nhờ sự hỗ trợ xi măng từ UBND tỉnh và đóng góp của người dân (hơn 42 tỷ đồng, 80.140 m² đất hiến và 133.477 ngày công lao động). Các tuyến đường quan trọng tại xã Thạch Sơn, Lạng Sơn, Khai Sơn, Cao Sơn, Tường Sơn và Tào Sơn được nâng cấp, với hơn 6 km đường giao thông nông thôn được hỗ trợ trực tiếp từ huyện.
Kinh tế
Kinh tế huyện Anh Sơn trước sáp nhập chủ yếu dựa vào nông nghiệp, chiếm 60% giá trị sản xuất, với các sản phẩm chủ lực như ngô, chè, mía và cây nguyên liệu giấy. Được mệnh danh “Vua Ngô”, Anh Sơn dẫn đầu năng suất ngô toàn tỉnh, với sản lượng hàng năm vượt 10.000 tấn. Vùng chè tại các xã như Tam Sơn và Khai Sơn, với hơn 2.000 ha, đạt sản lượng 10.000 tấn/năm, xuất khẩu sang châu Âu, tạo việc làm cho hàng nghìn lao động. Lâm nghiệp đóng góp quan trọng với rừng Pù Mát, cung cấp gỗ và nứa cho hơn 5.000 hộ dân, đồng thời bảo vệ môi trường sinh thái.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế được thúc đẩy với các cụm công nghiệp nhỏ tại thị trấn Anh Sơn và xã Đỉnh Sơn, tập trung vào chế biến nông sản. Nhà máy chè Anh Sơn, công suất 5.000 tấn/năm, đã tạo việc làm cho hơn 1.000 lao động. Tăng trưởng kinh tế trung bình đạt 8,5%/năm giai đoạn 2016-2020, với thu ngân sách vượt 145% kế hoạch. Du lịch sinh thái, đặc biệt là các tour sông Giăng, thu hút 50.000 lượt khách/năm, đóng góp 5% GDP. Thương mại biên mậu với Lào qua huyện Con Cuông cũng được thúc đẩy, với các dự án logistics nhỏ lẻ. Những thành tựu này đã nâng thu nhập bình quân đầu người lên 57,8 triệu đồng/năm và giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống dưới 5%.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Đến năm 2030, huyện Anh Sơn ưu tiên hoàn thiện hạ tầng giao thông và đô thị hóa, với mục tiêu hình thành 3 đô thị trọng điểm tại thị trấn Anh Sơn, Đỉnh Sơn và Khai Sơn. Dự án nâng cấp Quốc lộ 7 thành cao tốc, dài 20 km, dự kiến hoàn thành năm 2027 với vốn đầu tư 1.200 tỷ đồng, sẽ rút ngắn thời gian di chuyển và thúc đẩy xuất khẩu nông sản lên 20.000 tấn/năm. Cụm công nghiệp Khai Sơn (100 ha) thu hút 10 dự án chế biến lâm sản từ FDI, trong khi nhà máy chè Tam Hợp, công suất 8.000 tấn/năm, đã tạo 500 việc làm.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Anh Sơn
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn đến năm 2050, Anh Sơn phấn đấu trở thành trung tâm kinh tế - du lịch xanh của Tây Nghệ An, với GDP bình quân đầu người đạt 200 triệu đồng. Phát triển đô thị thông minh là trọng tâm, với 3 đô thị loại IV-V, tích hợp năng lượng tái tạo như điện mặt trời (50 MW vào năm 2040). Khu đô thị Cây Chanh mở rộng (200 ha) sẽ trở thành mô hình đô thị sinh thái. Kinh tế công nghệ cao được đẩy mạnh, với xuất khẩu nông sản hữu cơ đạt 500 triệu USD/năm, dựa trên Khu kinh tế Đông Nam Nghệ An.
